Usul Hukuku

	Sign In Sign-Up

HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNU

Kanun Numarası : 1086
Kabul Tarihi : 18/6/1927
Yayımlandığı R.Gazete:Tarih:2,3,4/7/1927 Sayı: 622,623,624
Yayımlandığı Düstur :Tertip:3 Cilt:8 Sayfa:760

BİRİNCİ BAP
Umumi hükümler

BİRİNCİ FASIL
Vazife ve salahiyet

BİRİNCİ KISIM
Vazife

Madde 1 - (Değişik: 26/2/1985-3156/1 md.)
Mahkemelerin görevi kanunla belirlenir.
GÖrev,dava olunan şeyin değerine göre belirtilmiş ise, görevli mahkemenin
tespitinde,davanın açıldığı gündeki değer esas tutulmak üzere,aşağıdaki maddeler
hükümleri uygulanır. Faiz,icra tazminatı ve giderler görevin tespitinde hesaba
katılmaz.

Madde 2 - Müddeabih para ise mahkemenin vazifesini tayinde miktarı esas it-
tihaz olunur.
Müddeabih başka bir şey olup da iki taraf kıymetinde uzlaşmazlarsa kıymeti
davanın ikame edildiği mahkeme tarafından takdir ve tayin olunur.
Haciz ve iflas muamelatından dolayı ikame edilecek istihkak davaları
hakkındaki ahkam mahfuzdur.

Madde 3 - Müddeabih, birden ziyade ise miktar ve kıymetlerinin mecmuu esas
ittihaz olunur. Müddeabih bir tarafın birini ifa veya istifada muhayyer olduğu
iki veya daha ziyade şeylerden biri ise bunlardan hangisinin kıymeti ziyade ise
yalnız o nazarı dikkate alınır.
Hakkı hiyar muayyen para ile diğer şeye taallük ettiği halde mahkemenin
vazifesini tayinde yalnız para esas ittihaz olunur.

Madde 4 - Alacağın bir kısmı dava olundukta, eğer son kısım ise, mahkemenin
vazifesini tayinde müddeabihin kıymetine bakılır.
Son kısım olmadığı ve alacağın tamamı da münazaalı olduğu takdirde alacağın
tamamı nazarı itibare alınır.
Alacağın tamamı münazaalı değilse dava olunan kısma bakılır.

Madde 5 - Mütekabil davanın miktar veya kıymeti asıl davanın miktar veya
kıymetinden çok ise mütekabil davanın kıymeti esastır.

Madde 6 - Bir mülkün diğer bir mülke karşı irtifak hakkı dava olunduğu tak-
dirde işbu hakkın mütaallik olduğu iddia olunan mülke temin ettiği ziyadei kıy-
metle diğer mülke iras ettiği noksan kıymetten hangisi çok ise vazife onunla
taayyün eder.

Madde 7 - (Değişik: 16/7/1981-2494/1 md.)
Diğer bir mahkeme yahut idari makam veya yargı merciinin görevine giren bir
dava veya iş kendisine arz olunan mahkeme, duruşma yapmadan görevsizlik kararı
verebileceği gibi davanın her safhasında kendiliğinden görevli olmadığına da ka-
rar verir.
Görev itirazı davanın her safhasında ileri sürülebilir.
Bir dava, asliye mahkemesinde hükme bağlandıktan sonra, davanın sulh mahke-
mesinin görevi içinde olduğu ileri sürülerek üst mahkemede itirazda bulunulamaz.

Madde 8 - (Değişik: 26/2/1985-3156/2 md.)
Sulh mahkemesi:
I - İflas davalarıyla vakfa ilişkin davalar hariç olmak üzere, mamelek hu-
kukundan doğan değer veya miktarı yüzmilyon lirayı geçmeyen davaları, (1)
II - Dava konusu olan şeyin değerine bakılmaksızın:
1. İcra ve İflas Kanununun onuncu babında yer alan 269 ve 272 nci ve sonra-
ki maddeleri hükümleri hariç olmak üzere, kira sözleşmesine dayanan her türlü
tahliye, aktin feshi yahut tesbit davaları, bu davalarla birlikte açılmış kira
alacağı ve tazminat davaları ve bunlara karşılık olarak açılan davaları,
2. Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılmasına ve ortaklığın gi-
derilmesine ait davaları,
3. Taşınır ve taşınmaz mallarda yalnız zilyetliğin korunması ile ilgili
davaları.
4. Türk Kanunu Medenisinin 163 üncü maddesinde yazılı tedbirleri ve bunla-
rın değiştirilmesi veya kaldırılması isteklerini,aynı Kanunun 95,159,173,261,271
inci maddeleri ile Borçlar Kanununun 91,92 nci maddelerinde mahkemeye veya haki-
me verilen işleri,
5. Evlenmeye ve evlat edinmeye izin verilmesi isteklerini,
6. Mirascılık belgesi verilmesi hakkındaki isteklerle, bu belgenin değişti-
rilmesi veya iptali davalarını,
III - Bu ve diğer kanunların sulh mahkemesi veya hakimlerini görevlendirdi-
ği dava ve işleri,
Görür.

İKİNCİ KISIM
Salahiyet

Madde 9 - (Değişik:30/4/1973-1711/1 md.)
Her dava, kanunda aksine hüküm bulunmadıkça açıldığı tarihte davalının Türk
Kanunu Medenisi gereğince ikametgahı sayılan yer mahkemesinde görülür.
___________________

(1) Bu benddeki miktar, 20/6/1996 tarih ve 4146 sayılı Kanunun 1 inci maddesi
ile yüzmilyon liraya yükseltilmiş ve metne işlenmiştir.

Davalının ikametgahı belli değilse, davaya Türkiye'de son defa oturduğu yer
mahkemesinde bakılır.
Davalı birden fazla ise, dava bunlardan birinin ikametgahı mahkemesinde
açılır.Şu kadar ki, kanunda dava sebebine göre davalıların tamamı hakkında ortak
yetkiyi taşıyan bir mahkeme belli edilmiş ise, davaya o mahkemede bakılır.
Ancak davanın, sırf davalılardan birini kendi mahkemesinden başka bir mahkemeye
getirmek amacıyla açıldığı belirtiler veya başka delillerle anlaşılırsa mahkeme
onun hakkındaki davayı ayırarak yetkisizlik kararı verir.
Boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, davacının ikametgahı veya
eşlerin davadan evvel son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkeme-
sidir.

Madde 10 -Dava,mukavelenin icra olunacağı veyahut müddeaaleyh veya vekili
dava zamanında orada bulunmak şartiyle akdin vuku bulduğu mahal mahkemesinde de
bakılabilir.

Madde 11 - Aşağıdaki davalar müteveffanın ikametgahı mahkemesinde görülür:
1 - Terekenin taksimine ve kısmetin butlan ve feshine ve mirasçılar arasın-
da terekenin idaresine ait iddialar,
2 - Terekenin taksimi katisine kadar tereke aleyhine ikame olunan davalar.
Terekeden bir mal hakkında istihkak davası, terekenin tahrir ve tesbiti za-
manında mal nerede bulunur ise orada dahi ikame olunabilir.
Verasetin ispatına, miras hisselerinin tayinine mütedair davalar, mirasçı-
ların her birinin bulunduğu mahal mahkemesinde de rüyet olunabilir.

Madde 12 - Haczi ihtiyatiden sonra haciz kararının müstenidi olan alacak
davası haciz kararını veren mahkemede de ikame olunabilir.

Madde 13 - Gayrimenkule mütaallik davalar, gayrimenkulün bulunduğu mahal
mahkemesinde ikame olunur.
Gayrimenkule mütaallik dava sebebi ne olursa olsun gayrimenkulün aynına ve-
ya gayrimenkul üzerinde bir hakka veya muvakkat olsa bile anın zilyedliğine ve-
yahut hakkı hapsine mütedair olanlardır. İrtifak haklarına dair iddialarda, üze-
rine irtifak hakkı taallük eden malın bulunduğu mahal mahkemesi selahiyettardır.
Dava birden ziyade gayrimenkule ait ise gayrimenkullerden birinin bulunduğu
mahal mahkemesinde ikame olunur.

Madde 14 - Davayı asliyenin ikame olunduğu mahkeme davayı mütekabileye dahi
bakmağa salahiyettardır.

Madde 15 - Bir dava münasebetiyle iki taraf vekillerinin ücret ve masraf
iddiaları miktarı herneye baliğ olursa olsun o davaya bakan mahkemede görülür.

Madde 16 - Türkiye dahilinde malüm ikametgahı olmıyanlar aleyhindeki mal
davaları Türkiye'de sakin oldukları mahal mahkemesinde ve Türkiye'de malüm mes-
keni yoksa emvalinin veya munazaalı şeyin veya teminatı varsa o teminatın bulun-
duğu mahal mahkemesinde bakılır.

Madde 17 - Hakiki veya hükmi bir şahsın muhtelif mahallerde şubeleri bulun-
duğu takdirde o şubenin muamelesinden dolayı iflas davası müstesna olmak üzere
o şubenin bulunduğu mahalde dahi dava ikame olunabilir. Şirket ve cemiyetlerin
ve tesislerin kendi işlerine mütaallik olmak üzere azası aleyhine ve azanın bu
sıfatla yekdiğeri aleyhlerine ikame edecekleri dava bu şirket, cemiyet veya
tesisin ikametgah addolunan mahal mahkemesinde bakılır.
*

Madde 19 - Sigorta mukavelesinden mütevellit tazminat davası sigorta emvali
gayrimenkuleye veya muayyen bir yerde kalması şart kılınan emvali menkuleye
müteallik ise emvali mezkürenin bulunduğu ve vaziyeti icabı müstakar olmıyan
emvale mütaallik ise tehlikenin hadis olduğu ve hayat sigortalarında sigorta
olunan şahsın ikametgahının bulunduğu mahallerde dahi ikame edilebilir.
Bu kanunun meriyetinden sonra sigorta mukavelelerine bu maddeye muhalif
konulacak şartların hükmü yoktur.
Bu madde bahri sigortalara şamil değildir.

Madde 20 - Memur, asker, mektep talebesi, amele, çırak ve hizmetçi gibi bir
mahalde muvakkaten sakin bulunanların oradaki ikametleri meşguliyetlerine göre
uzunca bir zaman devam edebilecek ise bu kabil kimseler aleyhine alacak ve em-
vali menkule davaları bulundukları mahal mahkemesinde bakılabilir.

Madde 21 - Haksız bir fiilden mütevellit dava o fiilin vuku bulduğu mahal
mahkemesinde ikame olunabilir.

Madde 22 - Mahkemenin salahiyeti intizamı amme esasına binaen tayin edilme-
miş olan hallerde iki taraf bir veya mütaaddit muayyen hususa mütaallik ihtilaf-
larının salahiyettar olmıyan mahal mahkemesinde görülmesini tahriren mukavele
edebilirler. Bu halde işbu mahal mahkemesi o davaya bakmaktan imtina edemez.

Madde 23 - Salahiyettar olmıyan bir mahkemede aleyhine dava ikame olunan
kimse esasa girişmezden evvel bu bapta itirazda bulunmazsa o mahkemenin salahi-
yetini kabul etmiş addolunur. Şu kadar ki munhasıran iki tarafın arzularına tabi
olmıyan mesail bundan müstesnadır.Mahkeme bu nevi davalarda hitamı mahkemeye
kadar re'sen veya iki taraftan birinin talebi üzerine ademi salahiyet kararı
verir. Mahkemenin salahiyattar olmadığını iddia eden taraf salahiyettar mahkeme_
yi beyana mecburdur.

Madde 24 - Teşkilatı Esasiye Kanunu ve Kanunu Medeni ve sair adli kanunlar
ve muahedeler ile salahiyet hakkında vazolunan hükümler mahfuzdur.

Madde 25 - (Değişik:26/2/1985-3156/3 md.)
Yetkili mahkemenin bir davaya bakmasına fiili veya hukuki bir engel çıktığı
veya iki mahkemenin yargısal sınırları kapsamının belirlenmesinde tereddüt edil-
diği takdirde, yetkili mahkemenin tayini için Yargıtaya başvurulur.
İki mahkemenin aynı dava hakkında göreve veya yetkiye ilişkin olarak verdik-
leri kararlar temyiz edilmeksizin kesinleştiği takdirde, görevli veya yetkili
mahkeme Yargıtayca belirlenir.
Yargıtayca verilen merci tayini kararları ile temyiz incelemesi sonucu ke-
sinleşen göreve veya yetkiye ilişkin kararlar, davaya ondan sonra bakacak mahke-
meyi bağlar.

Madde 27- Mahkeme vazifedar veya salahiyettar olmadığından dolayı dava arzu-
halinin reddine karar verdiği takdirde arzuhali ve dava dosyasını ait olduğu
mahkemeye gönderir ve yeniden harç alınmaz.

İKİNCİ FASIL
Hakimin davaya bakmaktan memnuiyeti ve reddi

Madde 28 - Hakim aşağıdaki hallerde davaya bakmaktan memnudur. Talep edilme-
se bile bizzat istinkafa mecburdur:

*

1 - Kendisine ait olan veyahut doğrudan doğruya veya dolayısiyle alakadar
olduğu davalarda,
2 - Aralarında evlilik rabıtası mürtefi olsa bile karısının davasında
ve neseben veya sebeben usul ve füruunun veya üçüncü dereceye kadar (bu derece
dahil) neseben veya kendisiyle sıhriyet hasıl olan evlilik mürtefi olsa dahi
ikinci dereceye kadar (bu derece dahil) sebeben civar hısımlarının veya
aralarında evlatlık rabıtası bulunanın davasında,
3 - İki taraftan birinin vekili veya vasisi veya kayyımı sıfatiyle hareket
ettiği davalarda,
4 - Hini davada heyeti idaresinden bulunduğu cemiyete, belediyeye veya diğer
hükmi bir şahsa ait davalarda.

Madde 29 - Aşağıdaki hallerde hakim bizzat kendisini reddedebilir veya iki
taraftan biri canibinden reddolunabilir:

1 - Davada iki taraftan birine nasihat vermiş veya yol göstermiş olması,
2 - Davada iki taraftan biri veya üçüncü şahıs muvacehesinde kanunen icap
etmeden reyini beyan etmiş olması.
3 - Davada şahit veya ehlihibre veya hakem ve yahut hakim sıfatiyle
dinlenmiş veya hareket etmiş olması,
4 - Davanın dördüncü dereceye kadar (bu derece dahil) civar hısımlarına
ait bulunması,
5 - Dava esnasında iki taraftan birisiyle davası veya aralarında bir
düşmanlık bulunması,
6 - Umumiyetle hakimin bitaraflığından şüpheyi mucip esbabı mühimme
bulunması.

Madde 30 - Davaya bakmaktan memnu bulunan hakim ancak iki tarafı teşkil
edenlerin cümlesinin sarih ve tahriri muvafakatleri ile muhakemede hazır
bulunabilir. Aksi takdirde memnuiyet sebebinin hadis olduğu tarihten itibaren
o hakim huzuriyle yapılan bilumum muameleler mafevk mahkemesinin karariyle
iptal olunabilir. Hüküm ve kararlar ise her halde iptal olunur. Hakim masarifi
muhakeme ile mahkum edilebilir.

Madde 31 - Hakim reddini mucip sebeplerden biri varken bizzat istinkaf
etmezse iki taraftan biri ret talebinde bulununcaya kadar davaya bakabilir.
İki taraf muvafakat etseler bile ret sebeplerinden biri varsa, hakim
bizzat istinkaf edebilir.

Madde 32 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/3 md.)
Bir hakim reddini gerektiren sebepleri bildirerek davaya bakmaktan
çekinirse, ret istemini incelemeye yetkili olan merci, bu çekinmenin yerinde
olup olmadığına karar verir.

Madde 33 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/4 md.)
Hakimin reddi dilekçesi reddolunacak hakimin mensup olduğu mahkemeye
verilir, Vekilin, hakimin reddi isteminde bulunabilmesi bu konudaki yetkisinin
vekaletnamede açıkça belirtilmiş olması şartına bağlıdır.
Hakimin reddi istemi, reddi istenen hakim katılmaksızın mensup olduğu
mahkemece incelenir. Reddedilen hakimin iştirak etmemesinden dolayı mahkeme
teşekkül edemez veya mahkeme tek hakimden oluşuyor ise, ret istemi o yerde
asliye hukuk hakimliği görevini yapan diğer mahkeme veya hakim tarafından
incelenir.

yerdeki asliye hukuk hakimliği görevi bir hakim tarafından yerine getiriliyorsa
o hakim hakkındaki ret istemi, asliye ceza hakimi varsa onun tarafından, yoksa
en yakın asliye hukuk mahkemesince incelenir.
Sulh hukuk hakimi reddedildiği takdirde, ret istemi o yerdeki diğer
sulh hukuk hakimi tarafından incelenir. Sulh Hukuk hakimliği görevi tek hakim
tarafından yerine getiriliyorsa ret istemi, bulunma sıralarına göre, o yerdeki
sulh ceza hakimi, asliye hukuk hakimi, asliye ceza hakimi, bunların da
bulunmaması halinde en yakın yerdeki sulh hukuk hakimi tarafından incelenir.

Madde 34 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/5 md.)
Hakimin reddi sebebini bilen tarafın ret isteğini en geç ilk oturumda
bildirmesi gerekir. Taraf, ret sebebini davaya bakıldığı sırada öğrenmiş ise
en geç ondan sonraki ilk oturumda yeni bir işlem yapılmadan önce bu isteğini
hemen bildirmek zorundadır. Belirtilen sürede yapılmayan ret isteği dinlenmez.
Hakimin reddi dilekçe ile olur. Bu dilekçede, ret isteğinin dayandığı
durum ve olaylarla delillerin açıkça gösterilmesi ve varsa belgelerin eklenmesi
gerekir.
Ret isteğinden vazgeçmek hükümsüzdür.
Hakimi reddeden taraf, dilekçesini karşı tarafa tebliğ ettirir. Karşı
taraf buna beş gün içinde cevap verebilir. Bu süre geçtikten sonra başkatip
tarafından ret dilekçesi, varsa karşı tarafın cevabı ve ekleri dosya ile
birlikte reddi istenen hakime verilir. Hakim beş gün içinde dosyayı inceler
ve ret sebeplerinin yerinde olup olmadığı hakkındaki düşüncesini yazı ile
bildirerek dosyayı hemen merciine gönderilmek üzere başkatibe verir.
Ret sebepleri yazılı delillere dayanmıyorsa merci, isteği reddetmekte
veya gösterilen tanıkları dinleyerek bir karar vermekte serbesttir.
Ret sebebi sabit olmasa bile merci bunu muhtemel görürse ret isteğini
kabul edebilir.
Ret sebepleri hakkında yemin teklif olunamaz.
Hakimi çekinmeye davet hakimin reddi hükmündedir.

Madde 35 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/6 md.)
Hakimin reddi istemi aşağıdaki hallerde kabul edilmeyerek geri çevrilir.
1. Ret isteği zamanında yapılmamışsa,
2. Ret sebebi veya inandırıcı delil gösterilmemişse,
3. Ret isteminin davayı uzatmak amacıyla yapıldığı açıkça anlaşılıyorsa.
Bu hallerde ret isteğinin, toplu mahkemelerde reddedilen hakimin müzake-
reye katılmasıyla, tek hakimli mahkemelerde de reddedilen hakimin kendisi
tarafından geri çevrilmesine karar verilir.
Bu kararlar aleyhine ancak hükümle birlikte temyiz yoluna başvurulabilir.

Madde 36 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/7 md.)
Hakimin reddi istemine ilişkin karar duruşma yapılmaksızın verilebilir.
Reddi istenen hakim ret hakkında merci tarafından karar verilinceye kadar
o davaya bakamaz. Şu kadar ki gecikmesinde zarar umulan iş ve davalar bunun
dışındadır. Daha önce hakkındaki ret isteği mercice reddolunan hakimin aynı du-
rum ve olaylara dayanılarak yeniden reddedilmesi hali de hakimin davaya bakma-
sına engel teşkil etmez.
Merci ret isteğini kabul etmezse, reddi istenen hakim davaya bakmaya
devam eder.

Hakimin reddi isteğinin merci tarafından usul veya esas yönünden kabul
edilmemesi halinde istekte bulunanların her birinden bin liradan onbin liraya
kadar para cezası alınmasına hükmolunur. Birden çok hakim bir arada reddedil-
mişse para cezasının üst sınırı uygulanır.
Hakim hakkında aynı davada aynı tarafça ileri sürülen ret isteğinin reddi
halinde verilecek para cezası bir önceki para cezasının iki katından az olamaz.
Bu para cezasının tahsili için davaya bakacak mahkeme dosyanın gelişi
tarihinden başlayarak onbeş gün içinde gereğini yapar. Merci kararının bozulması
halinde, tahsil olunmuş para cezası ilgilinin isteği üzerine geri verilir.

Madde 36/A - (Ek: 16/7/1981 - 2494/8 md.)
Esas hüküm bakımından temyiz yolu kapalı bulunan dava ve işlerde hakimin
reddi istemi ile ilgili merci kararları kesindir.
Esas hüküm bakımından temyiz yolu açık bulunan dava ve işlerde, ret iste-
mi hakkındaki merci kararları tefhim veya tebliği tarihinden itibaren yedi gün
içinde temyiz edilebilir; bu halde 433 ncü madde hükmü uygulanmaz. Yargıtay dai-
relerinin bu husustaki kararlarına uymak zorunludur.
Ret isteminin reddine ilişkin merci kararının Yargıtayca bozulması veya ret
isteminin kabulüne dair merci kararının Yargıtayca onanması halinde, ret sebebi-
nin doğduğu tarihten başlayarak, reddedilen hakimce yapılmış olan ve ret iste-
minde bulunan tarafından itiraz edilen esasa etkili işlemler, davaya daha sonra
bakacak hakim tarafından iptal olunur.

Madde 37 - Reddi hakim esbabına müsteniden davanın zabıt katibi de red-
dolunabilir. İşbu ret talebi katibin ifayı vazife eylediği mahkeme tarafından
tetkik olunur.

ÜÇÜNCÜ FASIL
Taraflar

BİRİNCİ KISIM
Tarafların ehliyeti

Madde 39 - Ehliyeti haiz olan hükmi şahıslar, kanuni uzuvları vasıtasiyle
ve icap eden mezuniyeti istihsal ile hareket ederler.
Aksi halde hakim tayin edeceği müddet zarfında şeraitin ikmali için muhake-
meyi talika mecbur olduğu gibi davanın her halinde taraflardan her biri de bunu
talep edebilir. Ancak müstacel işlerde hakim davanın muvakkaten devamına karar
verebilir.

Madde 40 - Hakimin tayin ettiği müddet zarfında şeraiti lazime ikmal olun-
mazsa yapılan muamele hükümsüz addolunur. Şu kadar ki kanunen davanın takibi
bir makamın mezuniyetine mütevakkıf ise hakim bu makamı haberdar etmek şartiyle
yeni bir mühlet de verebilir.

Madde 41 - İki taraftan birinin vefatı halinde diğer tarafın, talebiyle
hakim davanın takibi için bir kayyım tayin edebilir.

Madde 42 - Taraflardan birinin vesayet altına alınması veya kendisine ka-
nuni bir müşavir tayin edilmesi talep edilir ise hakim bu hususta kati bir
karar verilinceye kadar muhakemeyi talik edebilir.
Taraflardan biri icabı kanuniye binaen şifahaneye konulmuş veya ihtilat-
tan meni ve tecrit edilmiş olup da asaleten veya vekaleten mahkemede bulunması
mümkün değilse kezalik o kimse hakkında davayı takip için bir kayyım tayin olu-
nuncıya kadar muhakeme talik olunabilir.

İKİNCİ KISIM
Tarafların taaddüdü, davanın tefrik ve tevhidi

Madde 43 - Birden ziyade kimseler aşağıdaki hallerde birlikte dava ikame
edebilecekleri gibi birlikte aleyhlerine de dava ikame olunabilir:
1 - Müddeiler veya müddeaaleyhler arasında müddeabih olan hak veya borcun
iştirak halinde bulunması veyahut müşterek bir muamele ile hepsinin lehine bir
hak taahhüt edilmiş olması veya kendilerinin bu suretle taahhüt altına girme-
leri,
2 - Davanın, her biri hakkında aynı sebepten neşet etmesi,

Madde 44 - Müctemian müddei veya müddeaaleyh olanlar birlikte hareket
ederler. Ancak bunlardan biri hususi bir iddia veya müdafaa vasıtasına malik
ise onu ayrıca kullanabilir. Birlikte hareket edenler herhalde davaya bakan
mahkemenin, dairei kazası dahilinde müşterek bir ikametgah göstermeğe
mecburdurlar.

Madde 45 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/9 md.)
Aynı mahkemede görülmekte olan davalar, aralarında bağlantı bulunması
halinde, davanın her safhasında, istek üzerine veya kendiliğinden mahkemece
birleştirilebilir.
Davalar ayrı mahkemelerde açılmış ise, bağlantı nedeni ile birleştirme
talebi ikinci davanın açıldığı mahkeme önünde ilk itiraz olarak ileri sürüle-
bilir. Birinci davanın açıldığı mahkeme, ilk itirazın kabulüne ve davaların
birleştirilmesine ilişkin kararın kesinleşmesinden sonra bununla bağlıdır.
Davaların aynı sebepten doğması veya biri hakkında verilecek hükmün diğe-
rini etkileyecek nitelikte bulunması halinde bağlantı var sayılır.

(Değişik: 26/2/1985 - 3156/4 md.) Temyiz mercii ayrı olan davaların bu
madde hükmüne göre birleştirilmesine karar verilebilir. Bu halde temyiz incele-
mesi, birleştirilen davalarda uyuşmazlığı doğuran asıl hukuki ilişkiye ait ka-
rarları inceleyen Yargıtay dairesince yapılır.

Madde 46 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/10 md.)
Mahkeme, yargılamanın iyi bir şekilde yürütülmesini sağlamak için, birlik-
te açılmış veya sonradan birleştirilmiş davaların ayrılmasına, davanın her saf-
hasında, istek üzerine veya kendiliğinden karar verebilir.

Madde 47 - Kanunu Medeni mucibince müştereken dava ikame etmeleri veya
aleyhlerine ikame olunması iktiza edenlerin davalarında tefrik kararı verile-
mez.

Madde 48 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/11 md.)
Birleştirme ve ayırma istekleri, dilekçe ile veya duruşmada sözlü olarak
da yapılabilir.
Aynı mahkemede görülmekte olan davalar yönünden verilen birleştirme ve
ayırma hususundaki kararlar hakkında ancak hükümle birlikte temyiz yoluna gi-
dilebilir. Şu kadar ki, bu husus tek başına bozma sebebi teşkil etmez.

ÜÇÜNCÜ KISIM
Davanın ihbarı

Madde 49 - İki taraftan biri davayı kaybettiği takdirde üçüncü şahsa rücu
hakkı olduğu mülahazasında bulunursa makamına kaim olarak davayı takip veya
davada üçüncü şahıs sıfatiyle kendisine iltihak etmesi lüzumunu o şahsa ihbar
edebilir.

Davanın her halinde ihbar caizdir. Şu kadar ki ihbar için iki tarafın biri
canibinden vuku bulacak mühlet talebi davanın ikamesini veya davada rücuu icap
eden vasıtanın mahkemeye arzını mütaakıp dermeyan edilmezse mühlet verilemez.

Madde 50 - Üçüncü şahıs ihbar eden kimsenin makamına kaim olarak davayı
takip etmeği kabul ederse davayı kendi namına takip edemeyip yalnız ihbar eden
şahsı temsil eder.

Madde 51 - Üçüncü şahıs ihbar eden kimsenin makamına kaim olarak davayı
takip veya davaya müdahale eylemediği halde bu hususu ihbar eden kimse davada
bulunmağa mecburdur. Şu kadar ki ihbar tarihinden itibaren üçüncü şahsa karşı
yalnız hilesinden veya ağır kusurundan mesuldür.

Madde 52 - Kendisine ihbar vakı olan üçüncü şahıs o hususta başkasına
hakkı rücuu olduğu mülazahasında ise kendisi de o kimseye keyfiyeti ihbar ede-
bilir. Bu suretle ihbarın tevalisi caizdir. Bu gibi hallerde hakim ancak zaruri
olan mühletleri verir ve mühlet talep edenlerden teminat da istiyebilir.

DÖRDÜNCÜ KISIM
Üçüncü şahsın müdahalesi

Madde 53 - Hakkı veya borcu bir davanın neticesine bağlı olan üçüncü şahıs
iki taraftan birine iltihak için davaya müdahale edebilir.

Madde 54 - Müdahale talebi muhakeme bitinciye kadar dermeyan olunabilir
ve davayı asliyenin cereyanı talik olunur. Müdahale talebi arzuhal ile olur.
Tahkikat hakimi tarafından tayin olunacak muhakeme günü arzuhale işaret
edilerek suretleri iki tarafa tebliğ olunur.

Madde 55 - Tayin olunan günde iki taraftan her biri müdahale talebine iti-
raz edebilir ve işbu itiraz tahkikat hakimi tarafından hadiseler hakkındaki
usule tevfikan tetkik ile karar verilir.

Madde 56 - Müdahale talebinin kabulü halinde müdahil ancak davayı bulunduğu
noktadan itibaren takip edebilir.

Madde 57 - Müdahil iltihak ettiği tarafla birlikte hareket eder. Fakat hü-
küm iltihak olunan tarafa muzaf olarak verilir. Mahkeme iltihak olunan tarafla
müdahil arasında tahaddüs edecek hakkı rücu davasını birlikte halledebilir.

Madde 58 - İşbu fasıl ahkamı kanunen müddeiumuminin müdahalesi lazımgelen
hukuk davalarında da tatbik olunur.

DÖRDÜNCÜ FASIL
İki taraf vekilleri

Madde 59 - Dava ikamesine ehil olan her şahıs davasını bizzat veyahut in-
tihap edeceği vekil vasıtasiyle ikame ve takip edebilir.
Kanuni mümessiller dahi bu hakkı haizdir.

Madde 60 - Davaya vekalet, aşağıdaki hükümler müstesna olarak Kanunu
Medeninin umumi hükümlerine tabidir.

Madde 61 - (Değişik: 19/3/1969 - 1136/194 md.)
Davaya vekalet deruhte etmesine kanunen imkan bulunmıyan vekil mahke-
meye kabul olunmaz. Bu takdirde, mahkemeye kabul edilmiyen vekilin müvekkiline,
keyfiyetten bahisle, bir defaya mahsus olmak üzere re'sen davetiye gönderilir.

Madde 62 - Kanunen salahiyeti mahsusa itasına mütevakkıf hususlar müs-
tesna olmak üzere vekalet, hüküm katiyet kesbedinciye kadar davanın takibi için
icap eden bilümum muameleleri ifaya ve hükmün icrasına ve masarifi muhakeme-
nin tahsiliyle bundan dolayı makbuz itasına ve kendisi aleyhinde de işbu muame-
latın kaffesinin ifa edilebilmesine mezuniyeti mutazammındır.
İşbu mezuniyeti takyit edecek bütün kayıtlar diğer taraf indinde gayri
muteber addolunur.

Madde 63 - Sarahaten mezuniyet verilmemişse vekil sulh olamaz ve aharı
tahkim veya ibra ve davadan hiçbir suretle feragat veya hasmın davasını ve
teklif olunan yemini kabul veya mahkümünbihi kabız ve haczi fekkedemez. Yeminin
kabul veya reddini beyan için salahiyet ancak yemin edecek kimse tarafından ye-
min teklif olunan meseleye ittıla kesbettikten sonra verilebilir.

Madde 64 - Davaya müteaddit vekil tayin olunmuş ise her biri münferiden
icrayı vekalet edebilir. Hilafına vuku bulan şart hasım indinde muteber değil-
dir.

Madde 65 - Katibiadil, nahiye meclisi veya ihtiyar heyeti veyahut sulh ha-
kimi tarafından imzası musaddak bir vekaletname ile vekaletini vekil ispat etme-
ğe ve vekaletnamenin aslını veyahut musaddak suretini dava dosyasına konulmak
üzere vermeğe mecburdur. Şu kadar ki nahiye meclisi, ihtiyar heyeti veya sulh
hakimi tarafından tasdik edilecek vekaletname ancak sulh hakimleri huzurunda
görülecek davalar hakkında muteberdir. Devairi resmiye vekillerine mensup olduk-
ları daire amiri tarafından usulüne muvafık surette verilen vekaletnameler, mu-
teber olup ayrıca tasdika tabi değildir.

Madde 66 - Davanın her halinde ve esas hakkındaki hükme kadar vekaletna-
menin aslı istenilebileceği bunun kafi veya usulüne muvafık olmadığı hakkında da
itiraz olunabilir.

Madde 67 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/12 md.)
Vekaletnamenin aslını veya örneğini vermeyen vekil dava açamaz ve yargıla-
ma ile ilgili hiçbir görev yapamaz. Şu kadar ki, gecikmesinde zarar umulan hal-
lerde mahkeme, verecegi kesin bir süre içinde vekaletnamesini getirmek şartıyla
vekilin dava açmasına veya usul işlemleri yapmasına izin verebilir. Bu süre
içinde vekaletname verilmez veya aynı süre içinde asil, yapılan işlemleri kabul
ettiğini dilekçe ile mahkemeye bildirmezse dava açılmamış sayılır ve yapılan
işlemler hükümsüz kalır. Bu durumda vekil, oturum harcı ile diğer yargılama
giderleri ve karşı tarafın uğradığı zararları ödemeye mahküm edilir.
Bunları kötü niyetle yapan vekil aleyhine ceza takibi yapılmak ve disip-
lin cezası uygulanmak üzere Cumhuriyet Savcılığına ve vekilin bağlı olduğu baro
başkanlığına yazı gönderilir.
Bir tarafın vekil tutmak istemesi, vekilini azletmesi, vekilin istifa et-
mesi, kendisinin yahut vekilinin dosyayı incelememiş bulunmaları sebebiyle yar-
gılama başka bir güne bırakılamaz. Ancak vekil tutulmaması veya dosyanın incele-
nememesi kabul olunabilir bir özüre dayanıyorsa hakim bir defalık kısa bir süre
verebilir. Verilen süre sonunda, vekil oturuma gelmemiş veya dosya incelenmemiş
olsa bile davaya devam olunur.
Vekaletname aslının veya onanmış örneğinin her dosya için ayrı ayrı veril-
mesi zorunludur.

Madde 68 - Müvekkili namına muamele yapmış olan vekil nefsini azlettiğini
veya müvekkili tarafından azlolunduğunu dava zaptına kayıt veya tebliğ ettiril-
mek suretiyle diğer tarafa bildirmedikçe, istifa ve azlin o taraf hakkında hükmü
yoktur.

Madde 69 - Vekilin esnayı muhakemede müvekkili huzurunda vakı beyanatı
müvekkili tarafından derhal tekzip edilmezse müvekkilden sadır olmuş addolunur.

Madde 70 - Davasını bizzat takip eden kimse huzuru mahkemede münasip
olmıyan hal ve tavırda bulunur ise hakim kendisine ihtar eyler. Buna da riayet
etmezse hakim derhal dışarıya çıkarılmasını emir ve icabı halinde kendisini
vekil tayinine icbar eder. Vekil tayin etmediği surette gıyaben muhakeme icra ve
hükmolunur.
Vekil, münasip olmıyan hal ve tavırda bulunursa yukarki fıkralar mucibince
mahkemeden çıkarılır ve mahkemece kati lüzum görülürse bu bapta esbabı mucibenin
zikriyle tayin edeceği müddet zarfında başka bir vekil göndermesinin asile teb-
liğine karar verilir.
Müvekkil mahkemece tayin olunan müddet zarfında diğer bir vekil gönder-
mezse mahkemeye gıyaben bakılır.

Madde 71 - Tahkikat hakimi iki taraftan birinin layıkiyle davasını takip
edecek ehliyette olmadığını görürse bir vekili refakatine alınmasını emredebilir
o kimse emre riayet etmezse muhakeme gıyaben icra olunur.

BEŞİNCİ FASIL
İki tarafın hak ve vazifeleri

Madde 72 - Hakim iki taraftan birinin talebi olmaksızın re'sen bir davayı
tetkik ve halledemez.

Madde 73 - Kanunun gösterdiği istisnalar haricinde hakim her iki tarafı
istima veyahut iddia ve müdafaalarını beyan etmeleri için kanuni şekillere tev-
fikan davet etmedikçe hükmünü veremez.

Madde 74 - Kanunu Medeni ile muayyen hükümler mahfuz olmak üzere hakim
her iki tarafın iddia ve müdafaalariyle mukayyet olup ondan fazlasına veya başka
bir şeye hüküm veremez. Tahakkuk edecek hale göre talepten noksan ile hüküm
caizdir.

Madde 75 - Kanunun tayin eylediği istisnalardan başka hallerde hakim iki
taraftan birinin söylemediği şeyi veya iddia sebeplerini re'sen nazarı dikkate
alamaz ve onları hatırlatabilecek hallerde dahi bulunamaz.
Ancak müphem ve mütenakız gördüğü iddia veya sebepler hakkında izahat
istiyebilir.
Hakim davanın her safhasında iki tarafın iddiaları hududu dahilinde olmak
üzere kendilerini istima ve lazım olan delillerin ibraz ve ikamesini emre-
debilir.

Madde 76 - Hakim re'sen Türk kanunları mucibince hüküm verir. Ancak bir ec-
nebi hukukunun tatbikı lazım olan hallerde, buna istinat eden taraf o kanun hük-
münü ispatla mükelleftir. İspat olunmazsa Türk kanunları mucibince hükmolunur.

Madde 77 - Hakim tahkikat ve muhakemenin mümkün olduğu derecede sürat ve
intizam dairesinde cereyanına ve beyhude masrafa meydan verilmemesine dikkatle
mükelleftir.

Madde 78 - Hakim muhakeme adabı haricinde çıkan tarafı meneder.

Okunamıyan veya münasebetsiz olan evrak iade edilir. Ve yeniden tanzim
için münasip bir mühlet verilir. Bu mühlet zarfında tanzim olunmazsa yeniden
mühlet verilemez.

Madde 79 - Kanunen sarahat olmadıkça hiç kimse kendi lehine olan davayı
ikameye veya hakkını talebe icbar olunamaz.

Madde 80 - İki tarafın veya hakimin, zahir ve açık olan yazı ve hesap ha-
taları daima tashih olunabilir. Bu tashih neticesinde bir münazaa, mahiyetini
değiştirir veya halledilmiş bulunursa masarifi muhakemeyi tayinde bu cihet naza-
rı dikkate alınır.

Madde 81 - (Değişik: 4/7/1956 - 6769/1 md.)
Günlük muhakeme listesinde yazılı işlerle keşif ve delillerin tesbiti gibi
yapılması zaruri veya müstacel görülen işler müstesna olmak üzere mahkemeler,
resmi çalışma saati dışında ve resmi ve adli tatil günlerinde, hiç bir adli mua-
mele yapamazlar.
(İkinci fıkra Mülga: 11/2/1959 - 7201/62 md.)

Madde 82 - Esaslı merasime riayet edilmeksizin yapılan usule mütaallik
muameleler bu bapta menfaati bulunan kimsenin davayı takipten evvel talebi seb-
kederse iptal olunur.
Umumi intizamı veya muamelei usuliyenin istihdaf ettiği maksadı temin mü-
lahazasiyle vazolunan ahkam esaslı merasimden addolunur.
Esaslı olmıyan merasime riayet edilmezse bu bapta menfaati olan kimsenin
davayı takipten evvel talebi sebkederse tashih veya ikmal olunur.

ALTINCI FASIL
Islah

Madde 83 - İki taraftan her biri usule mütaallik olarak yaptığı muameleyi
tamamen veya kısmen ıslah edebilir. Aynı davada her taraf ancak bir kere ıslah
hakkını kullanabilir.

Madde 84 - lslah, tahkikata tabi olan davalarda tahkikat bitinciye kadar ve
tabi olmıyanlarda muhakemenin hitamına kadar yapılabilir.

Madde 85 - Islah, muayyen celsede diğer taraf hazır olduğu halde yapıla-
bileceği gibi evvelemirde o tarafa tebliğ edilmek şartiyle arzuhal ile de yapı-
labilir.

Madde 86 - Islah eden taraf bu tarihe kadar olan dava masrafiyle diğer taraf
için - takdir olunacak zarar ve ziyanı davada mahküm olmuş gibi derhal mahkeme
veznesine vermeğe mecburdur. Aksi halde ıslah yapılmamış addolunur.
İleride zarar ve ziyanın fazla veya noksanlığı sabit olursa fazlayı, tazmin
ve noksanı istirdat eder.

Madde 87 - Islah, bunu yapan tarafın teşmil edeceği noktadan itibaren usule
mütaallik bilcümle muamelelerin yapılmamış addolunmasını müstelzimdir. Ancak
hakim huzurunda sebkeden ikrarlarla bir mahallin keşif ve muayenesi üzerine tes-
bit olunan hali mübeyyin her nevi zabıt varakalarının ve ehli hibre raporlarının
münderecatı ve şahitlerin şahadetleri mahfuzdur. Şu kadar ki ıslahtan sonra ce-
reyan edecek tahkikat neticesinde tebeyyün edecek hal, mezkür reylerin nazara
alınmasını icap etmezse bunlara da olmamış nazariyle bakılır.Müddei ıslah sure-
tiyle müddeabihi tezyit edemez.

Madde 88 - Islah eden taraf davasını kamilen ıslah ettiği ve bunun tebliğ
tarihinden itibaren üç gün zarfında yeni bir dava ikame eylemediği halde davası
iptal olunur.

Madde 89 - Davasını tamamen ıslah eden müddei iptal tarihinden itibaren
üç ay zarfında yeniden dava ikame eylemezse davasından feragat etmiş addolunur

Madde 90 - Islah hakkının, mücerret hasmı izaç ve davayı sürüncemede bırak-
mak gibi fena bir maksatla kullanıldığı karinei haliye ile anlaşılırsa, hakim
ıslah talebinde bulunan kimseyi diğer tarafın bilümum zarar ve ziyanını tazmin
ile mahküm ettikten başka yüz liraya kadar cezayı nakdiye de mahküm edebilir.

YEDİNCİ FASIL
Feragat ve kabul

Madde 92 - Kabul, iki taraftan birinin diğerinin neticei talebine muvafakat
etmesidir.

Madde 93 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/13 md.)
Feragat ve kabul beyanı dilekçe ile veya yargılama sırasında sözlü olarak
yapılır.

Madde 94 - Feragat veya kabul eden taraf mahkum olmuş gibi masarifi mu-
hakemeyi tediyeye mecburdur.
Şu kadar ki müddeaaleyh hal ve vaziyeti ile aleyhine dava ikamesine sebe-
biyet vermemiş ve ilk muhakeme celsesinde de müddeinin iddiasını kabul etmiş ise
masarifi muhakeme ile ilzam olunamaz.
Feragat veya kabul neticei talebin yalnız bir kısmı hakkında ise masarifi
muhakeme buna göre tayin olunur.

Madde 95 - Feragat ve kabul, kati bir hükmün hukuki neticelerini hasıl eder.
Bilbeyyine hükme raptı kanunen mecburi olan hallerde müddeaaleyh müddeinin
neticei talebini kabul ederse müddeaaleyhin davada devamı huzuru mecburi değil-
dir ve bu kabul bundan başka hukuki bir netice husule getirmez.

SEKİZİNCİ FASIL
Teminat

Madde 96 - Bir davada verilecek teminat mahkemenin takdir edeceği nakit
veya mahkemece kabul olunacak sehim ve tahvil veya gayrimenkul rehin veyahut
muteber bir banka kefaleti veya katibiadilden musaddak senetle kefil iraesi
suretiyle yapılır. İki taraf teminatın nevi ve şeklini mukavelenamelerinde
tasrih etmişlerse teminat ona göre tayin olunur. Kanunun başka şekilde teminat
gösterilmesine müsaade ettiği haller bundan müstesnadır.

Madde 97 - Türkiye'de Kanunu Medeni mucibince ikametgahı olmıyan müddei
veya davaya müdahale eden kimse diğer tarafın muhtemel zarar ve ziyaniyle masa-
rifi muhakemesine mukabil 96 ncı madde mucibince teminat göstermeğe mecburdur.
İşbu kaide tahkikat ve muhakeme esnasında ikametgahını ecnebi memlekete
nakledenler hakkında da caridir. Muahede hükümleri mahfuzdur.

Madde 98 - Teminat talebi davanın ikamesini mütaakıp ve esasa girişilmezden
evvel veya Türkiye haricinde mukim olan kimse davaya dahil olur olmaz dermeyan
edilmek lazımdır.
Davanın rüyeti esnasında ikametgahını ecnebi memlekete nakledenler hakkında
teminat talebi nakil keyfiyetinin diğer tarafa bildirilmesini mütaakıp vakı ol-
mak iktiza eder. Aksi halde her iki surette teminat talebi hakkı sakıt olur.

Madde 99 - Hakim tarafından tayin olunan müddet içinde teminat verilmezse
muhakemede hazır bulunulmamış addolunur.

Madde 100 - Teminatın kafi veya muteber olup olmadığı hakkındaki ihtilaflar
davayı tahkikeden hakim tarafından hallolunur.

DOKUZUNCU FASIL
İhtiyati tedbirler

Madde 101 - Hakim iki taraftan birinin talebiyle davanın ikamesinden evvel
veya sonra aşağıda gösterilen hal ve şekillerde ihtiyati tedbirler ittihazına
karar verebilir:
1 - Menkul ve gayrimenkul malların ayni münazaalı ise bunun haciz veya yed-
diadle tevdiine,
2 - Münazaalı şeyin muhafazası için lazımgelen her türlü tedbirlerin ittiha-
zına,
3 - Kanunu Medeni ile muayyen hallerde nafaka alınmasına,
4 - Ayrılık veya boşanma davası üzerine Kanunu Medeni mucibince icap eden
muvakkat tedbirlerin ittihazına.

Madde 103 - 101 ve 102 nci maddelerde gösterilen hallerden başka tehirinde
tehlike olan veya mühim bir zarar olacağı anlaşılan hallerde tehlike veya zararı
defi için hakim icap eden ihtiyati tedbirlerin icrasına karar verebilir.

Madde 104 - Dava ikamesinden evvel haczi ihtiyati kararı mahkeme tarafın-
dan verilir.
Haczi ihtiyatden maada talep olunan ihtiyati tedbirlerin en az masrafla ve
en çabuk nerede ifası mümkün ise işbu tedbirlere o mahal mahkemesi tarafından
dahi karar verilebilir.
Dava ikamesinden sonra bilümum ihtiyati tedbirlere tahkikata memur hakim
tarafından karar verilir. Şu kadar ki hakim ihtiyati tedbirin diğer bir mahalde
daha az masrafla ve daha çabuk ifasını kabil görürse bu hususta karar verilmek
üzere o mahal hakimini naip tayin edebilir.

Madde l05 - Hakimden ihtiyati tedbire karar verilmesi arzuhal ile talep
olunur. Bunun üzerine derhal ve müstacelen iki taraf davet edilip gelmeseler
bile iktiza eden karar verilir.
Müstacel veya müddeinin hukukunu derhal muhafaza zaruri olan hallerde her
iki taraf davet edilmeksizin dahi ihtiyati tedbire karar verilebilir.

Madde 106 - İhtiyati tedbir kararı, icabı halinde kuvvei müsellaha istisha-
biyle icra dairesince tatbik olunur. Şu kadar ki haczi ihtiyatiden maada teda-
birlerin tatbikı mahkeme başkatibine veya katiplerinden birine de tevdi oluna-
bilir.
Kararın sureti alakadarlara icra esnasında ve bulunmazlarsa müteakiben teb-
liğ olunur.

Madde 107 - Gıyaben verilmiş olan ihtiyatı tedbir kararlarına itiraz caiz-
dir. İşbu itiraz icranın tehirine karar verilmedikçe icranın tehirini müstelzim
değildir.

Madde 108 - İtiraz arzuhal ile yapılır ve evrakı sübutiyeside arzuhale rap-
tolunur.
İhtiyati tedbir kararına itirazdan evvel dava ikame edilmiş ise itiraz arzu-
hali tahkkiat hakimine verilir. 104 üncü maddenin son fıkrası hükmü mahfuzdur.
İtiraz vukuunda hakim iki tarafı davet ve her birini istima ettikten sonra kara-
rını tadil veya tebdil veya refedebilir. Şu kadar ki iki taraftan biri veya iki-
si gelmezlerse evrak üzerine tetkikat icrasiyle karar verilir.

Madde 109 - İhtiyati tedbir kararı dava ikamesinden evvel verilmiş ise
tatbik edilmiş olsun olmasın kararın verildiği tarihten itibaren on gün zarfın-
da esas hakkında dava ikamesi lazımdır. Bu müddette müddi davasını ikame eyle-
diğini müsbit evrakı, kararı tatbik eden memura ibrazla dosyaya vaz'i ve kaydet-
tirerek mukabilinde ilmühaber almağa mecburdur. Aksi takdirde ihtiyati tedbir
bir güna merasime hacet kalmaksızın kendiliğinden kalkar ve iktizasına göre va-
zolunan tedbirin fiilen kaldırılması ihtiyati tedbiri tatbik eden daire veya me-
murdan talep olunabilir.

Madde 110 - İhtiyati tedbir kararını talep eden taraf bundan dolayı diğer
tarafın ve üçüncü şahsın duçar olması muhtemel zarar ve ziyanlarına mukabil te-
minat iraesine mecburdur. İcabı hale göre hakim işbu mecburiyeti refedebilir ve
ihtiyati tedbir kararını talep eden Devlet veya müzahareti adliyeye nail kimse
ise teminat iraesi lazım gelmez.

Madde 111 - Aleyhine ihtiyati bir tedbire karar verilmiş olan taraf temi-
nat gösterirse icap vaziyete göre bu tedbir tebdil veya refiolunabileceği gibi
vaziyet ve şeraitin tebeddülü sabit olursa ihtiyati tedbirin teminatsız tadil
veya ref'i de caizdir.
Madda 112 - Esas hakkında mahkeme tarafından verilen kararın tefhim veya
tebliğ olunmasını mütaakıp ihtiyaten icra kılınmış olan tedbir mürtefi olur. Şu
kadar ki mahkeme hükmün icrasını temin için işbu tedbirin tayin edeceği müddet
zarfında devamına karar varebilir.

Madde 113 - İhtiyatı tedbirin ittihazına mütaallik evrak, dava esas
dosyasiyle birleştirilir.

Madde 113/A - (Ek: 30/4/1973 - 1711/2 md.)
İhtiyati tedbir kararının uygulanması dolayısiyle verilen emre uymayan
veya o yolda alınmış tedbire aykırı davranışta bulunan kimse eylemi T. C. K. na
göre daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde, aidolduğu ceza mahkemesince
bir aydan altı aya kadar hapisle cezalandırılır.

ONUNCU FASIL
Muamelelerin şekli

BİRİNCİ KISIM
Davetiyeler ve tebligat

Madde 148 - (Mülga: 11/2/1959-7201/62 md.)

İKİNCİ KISIM
Muhakeme celseleri, zabıtları, dosyalar

Madde 149 - Muhakeme alenen yapılır. Alenen icrası adap ve ahlakı umumiye-
ye mugayir olduğu muhakkak olan hallerde mahkeme, esbabı mucibe beyaniyle mu-
hakemeyi hafiyyen icra edebilir.(1)

-------------------
(1) Gizli duruşmalarda uygulanacak usuller ve yayın yasağına dair hükümler için
1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 377 nci maddesine bakınız.

*

Madde 150 - Muhakemenin idare ve zabıta işleri reise aittir.
Reis iki taraftan her birine icabına göre söz verir ve söz söylemekten
meneden ve mahkemenin intizamını bozan her şahsı derhal mahkemeden çıkartır.
Bir kimse mahkeme huzurunda münasip olmıyan bir kavil veya fiilde bulu-
nursa derhal reis tarafından mahkeme karariyle tevkifhaneye gönderilir ve yirmi
dört saat zarfında isticvap olunarak bir haftaya kadar hafif hapis veya yirmi
beş liraya kadar hafif cezayı nakdi ile mücazat olunmasına mahkemece karar veri-
lir. Bu kimse derhal tutulamadığı takdirde yukardaki ceza gıyabında hükmolunur.
Ancak bu husustaki ilamın tebliği tarihinden itibaren on gün müruruna kadar ha-
pis olunmak üzere kendiliğinden gelirse def'i davaya hakkı olur. MÜnasip olmıyan
kavil veya fiil daha ağır cezayı mustelzim ise derhal tutulacak zabıt varaka-
siyle ait olduğu ceza mahkemesine verilir.

Madde 151 - Zabıt katibi hakimin nezareti altında tahkikat ve muhakematın
cereyanını zabıtnameye kaydeder.
Zabıtname,mahkemenin ve hakimlerin isimlerini, tahkikat ve muhakematın
cereyan ettiği mahalli, celsenin açıldığı gün ve saati, iki tarafın ve vekille-
rinin isimlerini, cereyan eden muhakeme ve muamele ile iki tarafın ne gibi evrak
ibraz ettiklerini, muhakemenin aleni icra kılındığını veya aleniyetin ref'ini
icap eden esbabı, ikrarı veya sulhu veya davaya kısmen veya tamamen nihayet ve-
ren feragati, hulasai iddia ve müdafaatı, şuhut ve ehli hibrenin beyanatını,
münaziunfihin keşif ve muayenesi halinde rapor hulasasını ve ittihaz olunan
kararla sureti tefhimini ihtiva eder.
Zabıtnamade raptedildiği zikrolunan vesikalar münderecatı da zabıtname
metni hükmündedir.
Hakim tarafından mezuniyet verilmedikçe iki taraf veya vekilleri ifadelerini
zabıtnameye imla suretiyle yazdıramazlar. Reis, iki tarafın ifadeleri hülasasını
alenen söyliyerek zabıtnameye yazdırır.
Zabıtnamenin, şahitlerin ve ehlihibrenin ifadelerine ve iki tarafın ikrar
ve sulh ve feragatine taallük eden kısımları bunların huzurunda okunarak
kendilerine imza ettirilir.

Madde 152 - Muhakeme celsesinin hitamında zabıtname muhakemede hazır bulunan
hakimlerle zabıt katibi tarafından derhal imza olunur.

Madde 153 - Şifahi muhakemenin tarzı cereyanı ancak zabıtname ile ispat
olunabilir.

Madde 154 - Mahkemenin haricinde hakim veya naip huzuriyle yapılacak
bilümum muamelede zabit katibinin hazır bulunması lazımdır.

Madde 155 - Zaptın tamamının veya bir kısmının suretleri talep vukuunda
iki tarafa verilir. İşbu suretlere mahkemenin mühürü vazı ve aslına mutabık
olduğu başkatip tarafından imza olunarak tasdik olunur.

Madde 156 - Muhakeme esnasında veya haricinde ibraz olunan evrak zabıt
katibi tarafından dosyasına konularak zabıtnameye işaret edilir. Dosyanın başka
bir mahalle gönderilmesi icap ederse evrakı ibraz edenler asılları yerine mu-
saddak suretlerinin gönderilmesini talebe salahiyettardırlar.
Bu baptaki karar tahkikat hakimi tarafından verilir. Zabıt katibi, dosya
muhteviyatını mübeyyin listeye ilave veya istirdat olunan evrakı derhal kay-
detmek mecburiyetindedir.

Madde 157 - Zabıt katibi, hakimin nezareti ve emri altındadır. Her iki
taraf veya vekilleri dava dosyasını tetkik ve mütalaa edebilirler.

Madde 158 - Zabıt katibi muhakemeden evvel ve icap ettiği halde muhakemenin
hitamından sonra da dava dosyasını berayı tetkik mahkeme azalarına vermek ve
vaktı zamanında noksansız almak ile mükelleftir.
*

ON BİRİNCİ FASIL
Müddetler ve hali sabıka irca

BİRİNCİ KISIM
Müddetler

Madde 159 - Müddetleri kanun veya hakim tayin eder. Kanunda gösterilen
müstesna hallerden başka hakim kanunen tayin edilen müddetleri tezyit veya ten-
kis edemez. Kendinin tayin ettiği müddetleri iki tarafı dinledikten sonra makul
sebeplere binaen tenkis ve tezyit edebilir.

Madde 160 - Müddetler iki tarafa tefhim ve lazım ise usulen tebliğ tarihin-
den itibaren başlar.

Madde 161 - Müddet gün olarak tayin edilmiş ise tefhim veya tebliğ edildiği
gün hesaba katılmaz ve son günü tatil saatinde biter.
Müddet hafta veya ay olarak tayin edilmiş ise başladığı güne son hafta veya
ayda tekabül eden günün tatil saatinde biter. Müddet ay nihayetine doğru başla-
yıp da bittiği ayın aynı günü yoksa müddet bu ayın sonunda biter. Bu suretle
pazartesi günü başlamış olan müddet munkazi olacağı haftanın pazartesi gününde
ve ayın birinci günü başlayan müddet munkazi olacağı ayın birinci gününde ve
otuz bir Kanunuevvelde başlıyan iki ay müddet şubatın son gününde biter.

Madde 162 - Tatil günleri müddette dahildir. Şu kadar ki müddetin son günü
tatile tesadüf ederse tatilin ertesi günü hitam bulur.

Madde 163 - Kanunun tayin ettiği müddetler katidir. Bu müddetlerde yapıl-
ması lazım olan muamele yapılmazsa o hak sakıt olur. Hakim tayin ettiği müdde-
tin kati olduğuna da karar verebilir. Aksi takdirde tayin olunan müddeti geçir-
miş olan taraf yenisini istiyebilir. Bu suretle verilecek müddet katidir. Bir
daha verilemez.

Madde 164 - Kendisine müddet verilen kimsenin ikametgahı muamele yapaca-
ğı mahalden altı saat ve daha ziyade uzakta ise müddete beher altı saat ve kü-
suru için bir gün zam olunur. Zammı lazım gelen müddet esbabı mucibe göstermek
suretiyle iktizasına göre tenkis veya tezyit olunabilir.

Madde 165 - Kanunun veya hakimin tayin eylediği müddetin başlaması tebli-
ga mütevakkıf ise müddet, tebliği yaptıran taraf aleyhine dahi tebliğ tarihin-
den itibaren başlar. Meğerki hilafına kanunda sarahat buluna.

İKİNCİ KISIM
Hali sabıka irca

Madde 166 - Bu kanunun veya hakimin tayin ettiği kati müddetin müruriyle
sukut etmiş olan hakkın hali sabıka ircaı aşağıda beyan olunan hallerde talep ve
hükmolunabilir.

Madde 167 - Sakıt olan hakkın hali sabıka ircaına karar verebilmek için:
1 -Muayyen mühlet zarfında muameleyi yapmağa mecbur olan kimsenin veya
vekilinin, arzu ve ihtiyarı haricinde olarak muameleyi yapmaktan aciz bulundu-
ğunun tahakkuk etmesi,

2 - Kanuni yollara müracaatın hukukan imkansız bulunması lazımdır.

Madde 168 - Hali sabıka irca talebi maniin zevali tarihinden itibaren
on gün zarfında usulen dermeyan edilmedikçe mesmu olmaz.
Tahkikat esnasında mürur etmiş olan müddetlerin esasa mütedair vicahi
hükümden sonra hali sabıka ircaı talep olunamaz.

Madde 169 - Hali sabıka irca talebi meselenin esasını halle salahiyettar
olan hakime arzolunur. Bir hüküm hakkında kanuni yollara müracaat hakkının sa-
kıt olması üzerine hali sabıka irca talebi, verilen hükmü tetkika salahiyettar
olan mahkemeye arzolunur.

Madde 170 - Mahkemei asliye ve sulh hakimlerinden vuku bulacak hali sabıka
irca talepleri hadiseler hakkındaki usule ve Temyiz Mahkemesine dermeyan olunan
hali sabıka irca talebi temyiz şeraitine tevfikan yapılır ve bu şekilde tahkik
ve hükmolunur.

Madde 171 - Hali sabıka irca talebi muhakemenin talikını icap etmez ve
hükmün icrasına da mani olmaz. Şu kadar ki bu talebi tetkika salahiyattar
mahkeme icabına göre teminat verilmek şartiyle muhakemenin talikına ve hükmün
tehiri icrasına karar verebilir. 110 uncu maddenin son fıkrası hükmü burada
da caridir.

Madde 172 - Mahkeme hali sabıka ircaa dair verdiği kararda hangi muamele-
nin keenlemyekün addedildiğini tasrih eyler. 87 nci maddede bildirilen muamele-
lerin hüküm ve kuvvetleri bakidir.

Madde 173 - Hali sabıka irca talebinin ve hükümsüz addolunan muamelelerin
masrafı irca talebinde bulunan tarafa tahmil olunur.

Madde 174 - Bir davada aynı tarafın birden ziyade hali sabıka ircaı talebi
kabul olunamaz.
ON İKİNCİ FASIL
Tatil

Madde 175 - Her sene bilümum mahkemeler Temmuzun yirmisinden Eylülün beşine
kadar tatil olunur.

Madde 176 - (Değişik: 30/4/1973 - 1711/1 md.)
Adli ara vermede ancak aşağdaki dava ve işler görülür:
1. İhtiyati tedbir, ihtiyati haciz ve delillerin tespiti, deniz rapor-
larının alınması ve dispeççi tayini istekleri ve bunlara karşı yapılacak iti-
razlar hakkında karar verilmesi,
2. Aravermede yapılmasına karar verilen keşifler,
3. Her çeşit nafaka davaları,
4. Velayet ve vesayet işlerine ait davalar,
5. Nüfus davaları,
6. Hizmet akdinden doğan davalar,
7. Kıymetli evrakın kaybından doğan iptal davaları,
8. Tahkim babındaki hükümlere göre mahkemenin görevine giren anlaşmazlık
ve işler,
9. İflas ve konkordatoya ait davalar,
10. Kanunların sulh mahkemesini veya hakimini görevlendirdiği dava ve işler,
11. Kanunlarda ivedi olduğu veya adli aravermede de bakılabileceği belirti-
len veya basit yargılama usulüne bağlı tutulan başka dava ve işler,
12. Mahkemece taraflardan birinin isteği üzerine ivedi görülmesine karar ve-
rilen dava ve işler,

(Değişik ikinci fıkra: 26/2/1985 - 3156/5 md.) Tarafların uyuşması halinde
veya dava bir tarafın yokluğunda görülmekte ise hazır olan tarafın isteği üzeri-
ne yukarıdaki iş ve davalara bakılması adli ara vermeden sonraya bırakılabilir.
Adli araverme süresi içinde, yukardaki fıkralarda gösterilenler dışında
kalan dava ve işlerle ilgili olarak verilen dava, karşılık dava ve temyiz di-
lekçeleri ile bunlara karşı verilen cevap dilekçelerinin ve dosyası işlemden
kaldırılan davaları yenileme dilekçelerinin alınması, ilam verilmesi, her tür-
lü tebliğat, dosyanın başka bir mahkemeye veya Yargıtaya gönderilmesi işlemleri
de yapılır.
7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümleri saklıdır.
Bu madde hükümleri Yargıtay incelemelerinde de uygulanır.

Madde 177 - Bu kanunun tayin ettiği mühletlerin bitmesi tatil zamanına
tesadüf ederse bu müddetler ayrıca bir karar vermeğe lüzum olmaksızın tatilin
bittiği günden itibaren yedi gün evvel uzatılmış addolunur.

İKİNCİ BAP
Sulh mahkemeleriyle mahkemei asliyede murafaa usulü

BİRİNCİ FASIL
Dava ikamesi

Madde 178 - Arzuhallerin mahkeme kalemine kaydı tarihinde dava ikame edilmiş
addolunur.

Madde 179 - (Değişik: 26/2/1985-3156/6 md.)
Dava dilekçesinde aşağıdaki hususlar bulunur:
1. Tarafların ve varsa kanuni temsilci veya vekillerinin ad ve soyadları ile
adresleri,
2. Açık bir şekilde dava konusu,
3. Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında
açık özetleri ve delillerinin nelerden ibaret olduğu,
4. Hukuki sebeplerin özeti,
5. Açık bir şekilde iddia ve savunma,
6. Karşı tarafın hangi sürede cevap verebileceği,
7. Davacının veya varsa kanuni temsilci yahut vekilinin imzası.

Madde 180 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/14 md.)
Dava dilekçesinde sözü edilen ve davacının elinde bulunan belgelerin asıl-
larıyla birlikte harç ve vergiye tabi olmaksızın davalı sayısından bir fazla
düzenlenmiş örneklerinin veya sadece örneklerin dilekçeye eklenerek mahkemeye
verilmesi ve başka yerlerden getirilecek belge ve dosyalar için de bunların
bulunabilmesini sağlayıcı açıklamanın dilekçede yapılması ve gerekli posta gi-
derinin pul olarak verilmesi zorunludur.
Birinci fıkra hükmünün yerine getirilmemesi veya eksik getirilmesi halinde,
hakim ilk oturumda istenen hususların on günlük kesin süre içinde yerine geti-
rilmesini veya eksikliğin tamamlanmasını davacı tarafa bildirir.

Madde 181 - (Değişik: 13/12/1934 - 2606/1 md.)
Toplu hakimle kurulmuş olan bir mahkeme, bir dava görülürken heyetin kara-
riyle azadan birini tahkikat yapmağa memur edebilir.
Tahkikat işi azadan birine havale edilmediği halde tahkikat hakimine ait
vazifelerden 182, 183,184, 196, 197, 209, 211 ve 212 nci maddelerde yazılı
olanlar mahke-
*

me reisi tarafından ve diğerleri heyetçe yapılır. Toplu hakimli olan mahkeme-
lerde tahkikata havale olunmayan veya tek hakimli mahkemelerde görülen davaların
tahkikat ve muhakemesi birden yapılır.

Madde 182 - Tahkikat hakimi müstacel hususlarda cevap müddetini azaltabilir.
Hakim tarafından bu kararın esbabı mucibesi davetiyenin aslına yazılıp imza
olunur.

Madde 183 - Memaliki ecnebiyede veya mahkemenin dairei kazası veya bulunduğu
şehir haricinde ikamet edenlerle ikametgahı meçhul bulunanlar hakkında yapılacak
tebliğde hangi gün ve saatte mahkemede bulunulacağı ve cevap müddeti tahkikat
hakimi tarafından tayin olunur.

Madde 184 - Müstacel hususattan başka hallerde kanunen muayyen cevap
müddetinden az bir müddet tayin edilmiş ise müddeaaleyh cevap vermeğe mecbur
değildir. Bu suretle tahkikat hakimi cevap için yeni bir mühlet tayin eder.

Madde 185 - Kanunu Medenide tayin olunan haller mahfuz kalmak şartiyle
dava ikamesi ile aşağıda gösterilen neticeler hasıl olur:
1 - Müddeaaleyhin rızası olmaksızın müddei davasını takipten sarfınazar
edemez.
2 - Müddei, Müddeaaleyhin rızası olmaksızın davasını tevsi veya mahiyetin
tebdil edemez. Aşağıdaki madde hükmiyle davadan feragat veya ıslah bu hükümden
müstesnadır.

Madde 186 - Dava ikame edildikten sonra iki taraftan biri müddeabihi
ahara temlik ederse diğer taraf muhayyerdir. Dilerse temlik eden taraf ile
olan davasından sarfınazar ederek müddeabihe temlik eden kimseye karşı dava
eder.Bu suretle davayı kazanırsa mahkumunaleyh, müddeabihi kendisine temlik
eden kimse ile beraber masarifi muhakemeyi kefaleti müteselsile ile vermeğe
mahküm olur.
Dilerse davasını müddeabihi ahara temlik eden taraf hakkında zarar ve ziyan
davasına tebdil eder.
İKİNCİ FASIL
İtirazatı iptidaiye

Madde 187 - İtirazatı iptidaiye aşağıdaki gösterilen hallerden ibaret
olup davanın bidayetinde ve hepsi birlikte beyan edilmek lazımdır:
1 - Türkiye'de ikametgahı bulunmıyanlardan teminat talebi,
2 - Salahiyet iddiası,
3 - (Mülga: 16/7/1981 - 2494/37 md.)
4 - İkame olunan davanın diğer bir mahkemede derdesti rüyet bulunduğu
iddiası,
5 - Davanın diğer bir mahkemede dertesti rüyet olan diğer dava ile irti-
batı bulunduğu iddiası,
(......) (1)
6 - (Mülga: 26/9/1963 - 338/1 md.)
7 - Dava arzuhalinin veya davetiye varakasının veyahut cevap layihasının
tanziminde kanuni noksanlar bulunduğu veya tebliğin usülüne muvafık olmadığı
iddiası,
8 - Davayı mütekabilenin kabule şayan bulunmadığı iddiası.
---------------------
(1) Bu aradaki "Biri hakkında verilecek kararın diğerine tesir edecek mahiyet-
te olması halinde iki dava arasında irtibat mevcut addolunur." şeklindeki
ibare 16/7/1981 tarihli ve 2494 sayılı Kanunun 37 nci maddesi ile yürürlük-
ten kaldırılmıştır.
*

Madde 188 - İtirazatı iptidaiye davanın bidayetinde esasa girişilmezden
evvel hep birlikte dermeyan edilmezse bir daha mesnu olmaz.
Hakimin re'sen nazarı dikkate alması kanunen iktiza eden hususlarla 98
inci madde hükmü mahvuzdur.

Madde 189 - Müddeaaleyhin itirazatı iptidaiyesi esasa cevap için tayin olu-
nan müddette müddeiye tebliğ olunur. Müddeinin itirazatı iptidaiyesi ilk muha-
keme celsesinde şifahen dermeyan olunur.
Şu kadar ki davayı mutekabileye cevap verilmiş ise itirazın işbu cevapta
tasrihi lazımdır.
İki tarafın bilahara dermeyan edebilmek selahiyetini kanunen haiz oldukları
itirazat hadise şeklinde hallolunur.

Madde 191 - İtirazatı iptidaiye hakkında esas davayı rüyete salahiyettar
hakim tarafından karar verilir.

Madde 192 - Mahkeme beraberce dermeyan edilen bilumum itirazatı iptidaiye-
yi bir karar ile hal ve fasleder.

Madde 193 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/15 md.)
Davacı, iptaline karar verilen dilekçenin yerine yeni bir dilekçe düzenle-
yip vermek zorundadır.
Görevsizlik veya yetkisizlik kararı verilmesi üzerine davacının karşı tara-
fa görevli veya yetkili mahkemede tebligat yaptırması zorunludur.
(Değişik: 26/2/1985 - 3156/7 md.) Her iki halde, karara karşı temyiz süre-
sinin sona erdiği veya Yargıtayın onama kararının tebliğ edildiği tarihten baş-
layarak on gün içinde yeniden dilekçe verilmesi veya yeniden çağırı kağıdı teb-
liği ettirilmesi gerekir.
Aksi takdirde dava açılmamış sayılır. Kanunda belirtilen ayrık hükümler
saklıdır.

Madde 194 - Aynı davanın diğer mahkemede derdesti rüyet olduğuna müstenit
itirazatı iptidaiyenin kabulü halinde dava ikame edilmemiş addolunur.

ÜÇÜNCÜ FASIL
Esasa cevap

BİRİNCİ KISIM
Umumi hükümler

Madde 195 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/16 md.)
Davalı, ilk itirazları ile birlikte esas dava hakkındaki cevabını ve var-
sa karşı delillerini, dava dilekçesinin kendisine tebliği tarihinden itibaren
on gün veya hakim tarafından bir süre tayin edilmiş ise o süre içinde mahkeme
kalemine bildirmek ve bir örneğini de davacıya tebliğ ettirmek zorundadır.
Yukarıda belirtilen on günlük süre, 8/1/1943 tarih ve 4353 sayılı Kanuna
tabi kamu kuruluşları hakkında otuz gündür.

Madde 196 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/17 md.)
Davalı tarafından ilk itiraz ileri sürülmüşse bu husus mahkemece öncelikle
ve esasa girilmeden incelenerek sonuçlandırılır.

Madde 197 - İşin mahiyeti itibariyle cevap layihasının tayin olunan müddette
tanzimi müşkül bulunduğu veyahut esbabı fevkaladeye binaen kabil olamadığı an-
laşılırsa müddeaaleyhe yeni bir mühlet verilebilir ve keyfiyet derhal müddeiye
bildirilir.

Madde 198 - Yukarki maddedeki gösterilen sebeplere mebni, tayin olunan müd-
dette cevap layihasını vermemiş ve yeni mühlet de istememiş olan taraf muhake-
me celsesinde de esasa girişmezden evvel bu baptaki mazeretini bildirerek müd-
detin temdini istiyebilir. Talebi kabule şayan görülürse kendisine sureti kati-
yede üç günü tecavüz etmemek üzere mühlet verilir. Ancak bu celseye ait muhake-
me masrafı her halde kendisine tahmil olunur.

Madde 200 - (Değişik: 26/2/1985 - 3156/8 md.)
Cevap dilekçesinin 179 uncu maddenin bir ve ikinci bentlerinde yer alan ka-
yıtlardan başka aşağıdaki hususları da ihtiva etmesi gerekir.
1. Davacı tarafından bildirilmiş olan vakıaların her biri hakkında verile-
cek cevaplar,
2. Açıkça savunma,
3. Davalının veya varsa kanuni temsilci yahut vekilinin imzası.
180 inci madde hükmü, cevap dilekçesi hakkında da uygulanır.

Madde 201 - Müddeaaleyh müddeinin arzuhalinde beyan olunan vakıaları inkar
ile iktifa etmezse layiha aşağıdaki hususları ihtiva etmek lazımdır:
1 - Müddeaaleyhin istinat ettiği bütün vakıalar hakkında sıra numarasiyle
icap eden izahatı,
2 - İstinat eylediği kanuni sebeplerin hulasaları.

Madde 202 - (Değişik birinci fıkra: 26/2/1985 - 3156/9 md.) Davalı cevap
dilekçesinde karşılık dava da dahil olmak üzere bütün iddia ve savunmaları
ile sebeplerini birlikte bildirmeye mecburdur.
Müddeaaleyh cevap layihasını hasmına tebliğ ettirdikten sonra onun muva-
fakatı olmaksızın müdafaa sebeplerini tevsi veya tebdil edemez.
Ancak ıslah haliyle 186 ncı madde hükmü müstesnadır.

İKİNCİ KISIM
Davayı mütekabile

Madde 203 - Müddeaaleyh davayı mütekabilesini esas dava hakkındaki cevap
layihasını bildirmek suretiyle ikame edebilir.

Madde 204 - Aşağıda gösterilen iddialar davayı mütekabile addolunur:
1 - Takas ve mahsup talebi,
2 - Müddeiye karşı müddeaaleyhin ikame eylediği bilumum davalar.

Madde 205 - Takas ve mahsup talebinden başka davayı mütekabile davayı as-
liyeye mürtebit ise kabul ve tetkik olunur.

Madde 206 - Tetkik ve halli idari makamların salahiyeti dahilinde bulunan
veya hakemler marifetiyle halli icap eden hususlara ait iddialar davayı müte-
kabile olarak ikame olunamaz.

Madde 207 - Müddeaaleyhin ikame eylediği davayı mütekabileye karşı müddei
cevap layihası verebilir.
Bu layiha, müddeaalleyhin def'ine cevap makamında olup onunla birleştiri-
lir.
İşbu layihada müddei müddeaaleyh tarafından mütekabilen ikame olunan dava-
ya karşı dermeyan edeceği bilumum itirazatı iptidaiye ile davayı mütekabile-
nin esasına karşı vereceği cevabı yazması lazımdır.

Madde 208 - Müddeinin, müdeaaleyh tarafından verilecek cevap layihasının
kendisine tarihi tebliğinden itibaren on gün zarfında cevap vermesi lazımdır.
197 nci madde hükmü müddeinin cevap layihası hakkında da caridir.

Madde 209 - Müddeaaleyhin cevap layihasında dermeyan eylediği vakıalara
karşı müddei, icabı halinde 207 nci maddenin birinci ve ikinci fıkralarına
tevfikı hareketle on gün zarfında inkar veya kabulü mübeyyin izahat vermeğe
mecburdur.
Ayni müddet zarfında defi de dermeyan edebilir. Bu surette müddeinin ver-
diği cevap layihası derhal müdeaaleyhe tebliğ olunur.

Madde 210 - Müddeaaleyh, müddeinin tebliğ ettirdiği cevap layihasına on
gün zarfında cevap verebilir.

Madde 211 - 179 uncu maddenin birinci ve ikinci numaralariyle 180 inci
ve 197 nci maddeler ahkamı müddeaaleyhin cevabına mukabil müddeinin dermeyan
eylediği defi ile müddeaaleyhin bu defa karşı beyan eylediği defiler hakkında
dahi tatbik olunur.

Madde 212 - İki taraf yazı bilmedikleri ve mahkemenin bulunduğu mahalde
vekaleti ifa edebilecek kimse bulunmadığı takdirde tahkikat hakimi iki tara-
fın iddia ve müdafaasını huzurlarında zabıt katibine söyliyerek yazdırır.

DÖRDÜNCÜ FASIL
Tahkikat

Madde 213 - (Değişik: 26/2/1985 - 3156/10 md.)
Davanın her aşamasında tahkikat hakimi iki tarafı veya vekillerini çağıra-
rak davanın maddi olguları hakkında beyanlarını dinleyebilir ve sonuç verece-
ği umulan hallerde bunları sulha da teşvik edebilir.
Tahkikat sırasında taraflara çıkartılacak çağırı kağıtlarında, tarafların
belli edilen günde mahkemede hazır bulunmadıkları takdirde, tahkikata yokluk-
larında devam edileceği bildirilir.
Geçerli bir özürü olmadan gelmeyen taraf yokluğunda cereyan eden işlemlere
itiraz edemez.

Madde 214 - İki taraf arasında layihalar teati edildikten veya bunun için
muayyen günler geçtikten sonra davanın muhakeme ve hüküm için kafi derecede
tavazzuh ettiğini tahkikat hakimi anlarsa tahkikatın bittiğini kendilerine
bildirir.
Aksi halde tahkikat hakimi iki tarafı davet ve noksan gördüğü cihetleri is-
tizah eder.

Madde 215 - Tahkikat hakiminin ispatı vücut etmeleri için iki tarafa vere-
ceği mühlet laakal on gündür. Müstacel hallerde hakim re'sen veya iki taraftan
birinin talebiyle bu müddeti azaltabileceği gibi icabı halinde temdit de edebi-
lir.

Madde 216 - Tahkikat hakimi iki taraf veya vekillerini isticvap eder. İki
tarafın mutabık kaldıkları cihetleri tesbit ve ihtilaflı olanları tefrik eyler.

Madde 217 - Yukarki maddelerde gösterilen muamelelerden sonra tahkikat ha-
kimi davanın muhakeme ve hüküm için kafi derecede tavazzuh eylediğine kani olur-
sa tahkikatın bittiğini tefhim eder.
Davanın ispatı için delil ikamesi lazım ise bunları tafsilen yekdiğerine
tebliğ etmek üzere iki tarafa münasip bir mühlet verir.

Madde 218 - Tahkikat hakimi ikame edilmek istenilen delillerden hangisi-
nin kabule şayan olduğunu ve hangisinin olmadığını esbabı mucibe dermeyanı
suretiyle takdir ve karara rapteder. Karar aleyhine esas davanın muhakemesin-
de itiraz olunabilir.

Madde 219 - İkame edilmek istenilen deliller hakkında tahkikat hakimi
(218) inci madde mucibince karar vermezden evvel re'sen veya iki taraftan bi-
rinin talebine binaen murafaa icrası için iki tarafı huzuruna celp ve davet
edebilir.

Madde 220 - Delillerin, kabul veya reddi hakkında tahkikat icra edildiği
celsede ibraz ve ikamesi caizdir. Bu mümkün olmazsa hakim delili istima ve tet-
kik için ayrıca bir gün tayin eder.

Madde 221 - İki tarafın esas dava hakkında dermeyan edeceği bilumum iti-
raz ve müdafaalar birlikte tahkik olunur. Şu kadar ki tahkikat hakimi muhake-
meyi basitleştirmek veya kısaltmak için re'sen veya iki taraftan birinin tale-
bine binaen tahkikatın her halinde mezkür itirazat veya müdafaattan birini ve-
ya bir kısmını diğerinden evvel tahkik ederek hükmedilmesine karar verebilir.

BEŞİNCİ FASIL
Hadise

Madde 222 - Tahkikat esnasında davaya müteallik bir mesele hakkında tah-
kikat hakiminden karar almak istiyen taraf bunu tetkikata mahsus celsede şifa-
hen veya celse haricinde iki nüsha olarak vereceği arzuhal ile talep eder.

Madde 223 - Dermeyan edilen talebi tahkikat hakimi şayanı tetkik görüp red-
dine karar vermediği takdirde arzuhalin bir nüshasını tayin edeceği müddet zar-
fında cevabını ve icabı halinde noktai nazarını bildirmek için diğer tarafa
tebliğ eder.
Hadise hakkında iki taraf ihtilaf halinde ise tahkikat hakimi kararını ev-
rak üzerine veya kendilerini davet ve ifadelerini istima ettikten sonra verir.
Kanunen şekli mahsus tayin edilmiş olan ahval müstesnadır.

Madde 224 - Kaide olarak tahkikat hakimi hadise hakkında bir celsede iki
tarafı istima ve delailini tetkik ve kararını ita eder. İktizasına göre delil-
lerin diğer celsede ikame ve tetkikına da karar verebilir.
Salahiyet gibi hadise şeklinde halli muktazi iddialar mahkemeye gelmeksizin
tahriren de dermeyan olunabilir.

Madde 225 - Tahkikat hakimi hadise hakkındaki kararını derhal ittihaz ve
iki tarafa tefhim veya kendilerine bildirmek üzere nihayet üç gün zarfında mah-
keme kalemine tevdi eder.

ALTINCI FASIL
Muhasebeye muhtaç davalarda ihzari muameleler

Madde 226 - Hesap görülmesine veya kalem kalem tetkika muhtaç davalarda
hakim re'sen veyahut iki taraftan birinin talebiyle delillerin ikamesinden ev-
vel ihzari muamele icrasını emredebilir.
Tahkikat için tayin edilecek celsede iki taraf şifahen ve tafsilen beyan
ettikleri hesap ve kalemler hakkında izahat verirler. Tahkikat hakimi bu bap-
ta iki tarafın mutabık kalmalarına çalışır. İşine göre yanına bir mütehassıs
alabilir ve aldığı mütehassısı iki tarafa bildirir.

Madde 227 - İki taraf bu kanun hükmüne tevfikan hakim tarafından emrolunan
vesikaları ve hesap varaka veya defterlerini ibraz etmeğe mecburdurlar.
Hakim nakli müşkül defter ve vesikaları istisnaen bulundukları mahalde dahi
tetkik veya bu salahiyetini intihap edeceği ehlivukufa tevdi edebilir.

Madde 228 - İki tarafın verecekleri şifahi izahat dinlenip gösterilen evrak
ve defterler tetkik olunarak mutabık kaldıkları veya ihtilaf ettikleri cihet-
ler zapta yazılır. Bundan sonra tahkikata usulen devam olunur.

Madde 229 - Hakim tarafından başka suretle muamele yapılması tensip olu-
nan haller müstesna olmak üzere ibraz olunan evrak zabıtnameye kaydedilmekle
beraber dosyasında saklanır.

YEDİNCİ FASIL
Tahkikat hakiminin iki tarafı isticvabı

Madde 230 - Tahkikat hakimi iki taraftan her birini re'sen veya talep
üzerine isticvap edebilir. Hakim isticvap edeceği tarafa evvelemirde hakikatı
olduğu gibi söylemesi hakkında vesayada bulunabilir.
İsticvap müddeabihe veya onunla münasebeti olan hallerle vakıalara taal-
lük etmek icap eder.

Madde 231 - İsticvap olunacak şahıs, mahcur veya yaşı on altıdan küçük
ise hakimin takdirine göre ya kendisi veya velisi veya vasisi ve hükmi şahıs
ise mümessili isticvap olunur.

Madde 232 - İsticvap olunacak kimsenin bizzat gelmesi lazımdır. Ancak o
kimse mahkemenin dairei kazası haricinde mukim ise istinabe suretiyle isticvap
olunur.

Madde 233 - Hakim tarafından muvacehe icrası müstesna olmak üzere isticvap
yalnız mahkeme katibi hazır olduğu halde yapılır. Şu kadar ki isticvap edi-
lecek taraf vekilini beraber bulundurabilir.
Vekilin davayı tenvir için kendisince lüzum gördüğü cihetleri müvekkilin-
den sorulmasını hakimden talebe hakkı vardır. Diğer taraf da aynı salahiyeti
haizdir.
Vekil müvekkiline teveccüh eden suale cevap vermekten veya verilecek ce-
vabı telkin veya ima etmekten memnudur.

Madde 234 - (Değişik: 26/2/1985-3156/11 md.)
İsticvap için çağrılmasına karar verilen tarafa geçerli bir özürü olmak-
sızın gelmediği veya tertip olunan soruları cevaplandırmadığı takdirde sorulan
vakıaları ikrar etmiş sayılacağı,çıkarılacak davetiyeye yazılır. Çağrılan taraf
özürsüz olarak gelmediği veya gelip de soruları cevapsız bıraktığı takdirde,
mahkeme sorulan vakıaları ikrar edilmiş sayar.

Madde 235 - İsticvap bitince zabıtaname tanzim olunur.İşbu zabıtname alenen
her iki taraf muvecehesinde okunduktan sonra ziri hakim ve katip ile istic-
vap olunan kimse tarafından imza olunur. Verilen cevaptan sonra yapılan tebed-
düller ve ilaveler zabıt varakasına tahşiye ve imza edilir.İmzasız tahşiyelerin
hükmü yoktur. Zabıt varakası imzadan imtina halinde keyfiyeti imtina için gös-
terilen sebep zabıt varakasına yazılarak hakim tarafından imza olunur.

SEKİZİNCİ FASIL
Deliller ve ikamesi

BİRİNCİ KISIM
Umumi hükümler

Madde 236 - Dava evrakında veya hakim huzurunda iki taraftan birinin
veya vekilinin sebkeden ikrarı muteberdir. Ve mukir olan taraf aleyhine delil
teşkil eder.
Maddi bir hatadan neşet ettiği sabit olmadıkça ikrardan rücu olunamaz.
Sulh müzakeresi esnasında sebkeden ikrar muteber değildir.
Mahkeme haricindeki ikrarı teyit edecek delail ve emare mevcut ise hakim
buna binaen hüküm verebilir.
*

Madde 237 - Kaziyei muhkeme, ancak mevzuunu teşkil eden husus hakkında
muteberdir.

Kaziyei muhkeme, mevcuttur denilebilmek için iki tarafın ve müddeabihin
ve istinat olunan sebebin müttehit olması lazımdır.

Madde 238 - Delil davanın halline tesir edebilecek münazaalı hususları
ispat için ikame olunur.
Maruf ve meşhur olan veya ikrar olunan hususlar münazaalı sayılmaz.

Madde 239 - Delil ikamesiyle mükellef olan veya meşhur ve maruf bir va-
kaya istinat eden tarafın iddiası hilafını ispat için hasmı delil ikame edebi-
lir. Fakat mücerret bu talebiyle beyyinenin kendisine müteveccih olduğunu kabul
etmiş addolunamaz.

Madde 240 - Bu Kanunun tayin ettiği haller müstesna olmak üzere hakim
ikame olunan delilleri serbestçe takdir eder.

Madde 241 - Kanunun tayin ettiği istisnalardan maada hallerde deliller
hakim huzurunda istima ve tetkik olunur ve mahkemede veya haricinde icra olunan
tetkikler ve muameleler tafsilen zabıt varakasına yazılır.
Şahit ve ehlivukufla müddeasını ispat edecek taraf evvelemirde hangi
hususa dair bunların isticvap olunacaklarını tayin eder.

Madde 242 - İki taraf istinat ettikleri bilümum vesikaları müfredat pu-
sulası ile beraber mahkeme kalemine verir. Bunlardan hakim tarafından tetkika
şayan görülenleri dosyasına vazı ile diğerleri iade olunur.
İbrazına karar verilecek vesika, ibraz edecek taraf yedinde bulunmuyor-
sa iş bu kanun ahkamına tevfikan celp ve tetkik olunur. Tahkikat hakimi icabına
göre vesikanın diğer bir mahkeme marifetiyle tetkikına da karar verebilir.

Madde 243 - İki taraftan her birinin beyan eylediği deliller mümkün
olduğu kadar aleni celsede tetkik olunur.
Bu suretle tetkikatın ikmali kabil olmazsa ikmali için icap eden cel-
seleri hakim tayin eder.

Madde 244 - İkame ve beyan olunan delillerin tamemen istima ve tetki-
kından sonra iki yüz yirmi birinci madde hükmüne tevfikan ayrıca tahkikat icra-
sına karar verilmiyen meselelerde iki taraftan her biri yeni delil ibraz ve
ikamesini istiyebilir. Hakim muvafık görürse bu talebi kabul eder.

İKİNCİ KISIM
Şahadet

Madde 245 - Aşağıdaki kimseler şahadetten imtina edebilirler:
1 - İki taraftan birinin nişanlısı,
2 - Aralarında evlilik rabıtası mürtefi olsa bile iki taraftan birinin
karı veya kocası,
3 - İki taraftan birinin neseben veya sebeben usul ve füruu yahut üçün-
cü dereceye kadar neseben Veya kendisiyle sıhriyet hasıl olan evlilik rabıtası
mürtefı olsa bile ikinci dereceye kadar sebeben civar hısımları ve aralarında
evlatlık rabıtası bulunanlar,
4 - Memuriyet ve sanat ve meslekleri itibariyle bir kimsenin sırrını
bilenler,şu kadar ki o kimse muvafakat ederse şahadetten imtina edemezler.

Madde 246 - Aşağıdaki hallerde herhangi bir kimse şahadetten imtina
edebilir:

*

1 - Şahadeti kendisine,yahut yukarki maddenin 1-3 numaralarındaki hı-
sımlarından birine doğrudan doğruya mali bir zararı mucip ise,
2 - Şahadeti kendisinin veya yukarki maddenin 1-3 numaralarında gösteri-
len hısımlardan birinin şeref ve haysiyetlerini ihlal veya haklarında takibatı
cezaiye icrasını istilzam ederse,
3 - Mahremiyeti kendisince mültezem ve sanatına ait esrarın ifşasını
müeddi ise.

Madde 247 - Aşağıdaki kimseler yeminsiz dinlenir:
1 - İstima esnasında on beş yaşını ikmal etmiyenler,
2 - Kuvayı akliye ve fehmiyelerinin tekemmül edememesinden veya hali
zaafta bulunmasından dolayı yeminin mahiyet ve manasını kafi derecede takdir
edemiyenler.
3 - Müddeti cezaiyeleri içinde hidematı ammeden memnu bulunanlar,
4 - 245 inci maddenin 1-3 numaraları ve 246 ncı maddenin 1,2 numaraları
mucibince şahadetten imtina hakları olup da işbu haklarını istimal etmiyenler,
5 - Bir tarafın davayı kazanmasında hukuki menfaati olan kimseler,
6 - Şahadet zamanında iki taraftan birinin evinde veya ticarethanesin-
de infak ve iaşe veya istihdam olunanlar.

Madde 248 - 245 inci maddede yazılı haller ile 246 ncı maddenin birinci
fıkrasındaki halde aşağıdaki şekillerden biri tahakkuk ederse şahadetten imtina
olunamaz:
1 - Hukuki bir tasarrufta şahit sıfatiyle hazır bulundurulmuş olan kimse
bu tasarrufun esası ve muhteviyatı hakkında,
2 - Aile efradından vuku bulan doğum, ölüm ve evlenme vakaları hakkında,
3 - Aile rabıtalarından mütevellit mali ihtilaflar hakkında,
4 - İki taraftan birinin hukukan selefi veya mümessili sıfatiyle şahidin
bizzat icra eylediği muameleler hakkında.

Madde 249 - Devlet hizmetinde bulunanların, meslek sırriyle mukayyet
oldukları vakalar hakkında hizmetlerinden ayrıldıktan sonra da mensup oldukla-
rı resmi makamın tahriri izni olmadıkça şahit sıfatiyle istimaları caiz değil-
dir. Bu mezuniyet Büyük Millet Meclisi azası hakkında Meclis, Heyeti Vekile aza-
sı hakkında Reisicumhur ve bundan maadaları için mensup oldukları Vekil tarafın-
dan verilir.
Şahadet menafii Devlete muzır görülmedikçe izin verilmesinden imtina olu-
namaz.
Bu mezuniyet mahkeme kararı üzerine müzekkere ile istenilir.
İzin üzerine şahit celp ve istima olunur.

Madde 250 - Şahadetten imtina eden kimse imtina sebebini ve delilini
istima edileceği günden evvel, katibe zaptettirmek suretiyle şifahen veya
tahriren mahkemeye bildirmeğe mecburdur.
İmtina sebeplerini tahriren beyan eden veya katibe zaptettiren şahit muayyen
günde mahkemede hazır bulunmıyabilir.

*

Mahkeme başkatibi, gerek tahriri olsun gerek zaptedilmiş bulunsun şahi-
din imtina hakkındaki beyanını iki tarafa tebliğ eder.

Madde 251 - Şahidin imtina sebebi hakkında hakim iki tarafı dinleyip bu
baptaki delili tetkik ettikten sonra kararını verir.

Madde 252 - Şahadetten imtina ettiğini bildirmiş olan şahit muayyen günde
gelmezse beyanatı okunarak tetkik olunur.

Madde 253 - Yukardaki maddelerde gösterilen hükümler mahfuz kalmak şar-
tiyle şahadet için çağrılan herkes gelmeğe mecburdur. Meşru sebep olmaksızın
davete icabet etmiyen şahit on beş liraya kadar cezayi nakdiye mahküm edilir ve
gelmemesi mahkemenin talikını mucip olmuş ise talikten mütevellit masarifi muha-
keme ile de mahküm edilebilir.
Hakim gelmiyen şahidin kuvvei cebriye ile ihzar edilmesine dahi karar
verebilir.

Madde 254 - Şahidin davada menfaati bulunmak gibi şahadetin doğruluğunda
şüpheyi mucip esbap mevcut olursa, bunu iki taraftan her biri iddia ve ispat
edebilir.

Madde 255 - Şahitler tahkikat hakimi tarafından istima olunur. Hasta veya
malül olmasından dolayı mahkemeye gelemiyen şahidi hakim ikametgahında dinler.
Şahidin istimaı sırasında mühim bir sebebe binaen hakim tarafından hila-
fına karar verilmiş olmadıkça iki taraf hazır bulunabilir.

Madde 256 - Müstesna hallerde, iki tarafın muvafakatleri ve hakimin ten-
sibiyle, tayin olunacak müddet zarfında cevaplarını tahriren beyan etmek üzere
şahide bir sual varakası gönderilebilir. Bu suretle muamele yapılması şahidin
vereceği cevabın hükme kafi olup olmadığını hakimin takdir etmesine mani olamaz.

Madde 257 - Şahidin bulunduğu mahal mahkemesi marifetiyle de istimaına ka-
rar verilebilir. Bu takdirde tayin olunan gün ve saatte hazır bulunması için şa-
hide tebligat icra olunur. İki tarafa da malümat verilir. (1)

Madde 258 - Şahitler alelüsul tebliğ olunacak davetiye ile mahkemeye
çağırılır. Davetiyede iki tarafın isimleri ve hangi hususu ispat için mahkemeye
çağrıldığı ve hangi gün ve saatte hazır bulunulacağı yazılır.
Tebliğ muhakeme gününden laakal iki gün evvel icra olunmak lazımdır.
Müstacel işlerde şahidin daha evvel gelmesine karar verilebilir.

Madde 259 - Gayrimenkule müteaallik hususlarda ve şahidin irae suretiyle
şahadetinden hakikatın daha ziyade zahire çıkacağı meczum olan diğer hallerde
şahitlerin mahallinde istimaına karar verilebilir.

Madde 260 - İstima esnasında evvelemirde şahitten isim ve şöhret ve sin
ve sanat ve mahalli ikameti ve iki tarafa karabeti olup olmadığı ve varsa dere-
cesi ve şahadetine itimadı kaldırabilecek bilcümle münasebet ve alakalar soru-
lur.

Madde 261 - Yukardaki maddede gösterilen suallerden sonra hakim şahidi
hakikati hali doğru söylemeğe teşvik ve icabı halinde kendisine yemin ettirile-
ceğini ihtar eder. Yemin şahadetten sonra eda ettirilir.

Madde 262 - Yemin ancak ederse hakim tarafından veya iki taraftan biri
canibinden vuku bulacak talep üzerine eda ettirilir.

Madde 263 - Şahit yeminden imtina ederse esbabı sual edilerek vereceği
cevap zapta yazılır.
------------------

(1) Bu hükmün uygulanmasında ek 1 inci maddeye bakınız.

*

Madde 264 - Yemin aşağıdaki şekilde icra olunur:
Hakim şahide: "Şahit sıfatiyle sorulan suallere verdiğiniz cevapların ha-
kikate muhalif olmadığına ve meşhudat ve malümatınızdan birşey saklamadığınıza
Allahınız ve namusunuz üzerine yemin ediyor musunuz" ve şahit de cevaben "Alla-
hım ve namusum üzerine yemin ediyorum" der.

Madde 267 - İki taraftan her biri şahide şahadetini tavzih ve ikmal için
lazım olan yeni sualler sordurabilir. Bu suallerin varit olup olmadığında iki
taraf ihtilaf ederse hakim buna derhal karar verir. Şahidin istinabe suretiyle
isticvabı lazımgeldiğinde hangi hususlardan dolayı isticvap olunacağını hakim
tayin eder. Bu halde birinci fıkra hükmüne tevfikan iki tarafın mesele ile mü-
nasebettar yeni sual sordurabilmek hakkı mahfuzdur.

Madde 268 - İki taraftan her biri doğrudan doğruya şahide bir şey sormak-
tan ve şahitlerin ifadesini kesmekten ve kavlen ve fiilen onu tahsin ve tezyif
etmekten memnudur. Hilafında hareket eden taraf veya vekili hakimin ilk ihtarına
rağmen hareketinde devam ederse hakim mahkemeden dışarı çıkartabilir ve 70 ve
150 nci maddeler mucibince muamele olunur.

Madde 269 - Şahit bildiğini şifahen söyler. Yazılı notlar kullanması mem-
nudur. Şu kadar ki şahit tarihleri ve rakamları tayin veyahut bazı hususları
tafsil etmek veya hatırasını toplamak için yazılarına bakmak mecburiyetinde ol-
duğunu hakime söylerse hakim derhal yazılarına bakmasına veya tayin edeceği cel-
sede yeniden istimaına veyahut tayin ettiği müddet zarfında malümatını tahriren
imzası altında mahkeme kalemine vermesine karar verebilir.

Madde 270 - Şahit Türkçe bilmezse tercümanla isticvap olunur. Sağır ve
dilsiz olan şahit yazmak ve okumak bilirse sualler kendisine tahriren bildirilir
ve cevapları yazdırılır. Yazmak ve okumak bilmediği takdirde hakim kendisini
işareti mahsusasını anlıyacak ehlivukuf marifetiyle isticvap eder.

Madde 271 - Şahadet mecburi olan hallerde cevaptan veya yeminden imtina
eden şahit derhal on beş liraya kadar cezayi nakdiye mahküm edilerek yeniden
istima olunmak üzere dava talik olunur ve bu celse masrafına mahküm edilir.Yine
cevaptan veya yeminden imtina ederse o mahkemece on beş günü tecavüz etmemek
üzere hapsedilir.
İşbu hapis cezai neticeleri tevlit etmez.

Madde 272 - Şahidin ifadesi zabıtnameye yazılıp huzurunda okunduktan sonra
ziri kendisine imza ettirilir.

Madde 273 - Hakim şahadet esnasında şahidin yalan söylediği veya Menfaat
temin ederek şahadet ettiği hakkında kavi delil ve emareye destres olursa derhal
bir zabıt varakası tanzim ve müddeiumumiye tevdi eder.
Hakim şahidin ve cürümde şerikleri varsa onların tevkifine de karar vere-
bilir ve takibatı kanuniye icra edilmek üzere müddeiumumiliğe sevk eder.

Madde 274 - Şahit ikame edecek kimse evvelemirde bunların isim ve şöhreti
ve mahalli ikametleriyle hüviyetlerini tayine medar olacak evsafı sairelerini
muhtevi listeyi mahkemeye takdim eder. Bu listede gösterilmemiş olan kimseler
şahit olarak istima olunamaz ve ikinci bir liste verilemez.

ÜÇÜNCÜ KISIM
Ehlivukuf

Madde 275 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/18 md.)
Mahkeme, çözümü özel veya teknik bir bilgiyi gerektiren hallerde bilirki-
şinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. Hakimlik mesleğinin gerektirdiği
genel ve hukuki bilgi ile çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişi dinlene-
mez.

Madde 276 - Ehlivukuf, iki taraf ittifak edemedikleri halde tahkikat ha-
kimi tarafından intihap olunur.
Mesaili mahsusada rey ve mütalaalarını beyan etmek için Hükümet tarafın-
dan müntahap ehlivukuf varsa ehlivukufun bunlar arasından intihabı lazımdır.
Yalnız bir kişi ehlivukuf intihap edilebilir. Üçten ziyade intihap olunamaz.
Hakim lüzum görürse ehlivukufu beyan ettikleri veya edecekleri rey ve mü-
talaanın bitarafane olduğuna veya olacağına dair tahlif edebilir.

Madde 277 - Ehlivukuf hakimler için muayyen esbaba binaen reddolunabilir.
Ret talebi hakim tarafından hadise şeklinde tetkik olunarak karar verilir. Esba-
bı retten dolayı yemin teklif olunamaz.
Ret talebi ehlivukufun intihap edildiğine ıttıla tarihinden itibaren üç
gün zarfında vukubulmak lazımdır.

Madde 278 - Malümatına müracaat edilecek hususu bilmeksizin sanatını icra
etmesi kabil olmıyan ve alenen icrayı sanat eden kimseler o husus hakkında ehli-
vukufluğu kabule mecburdurlar.
Yalnız şahitler hakkındaki esbaba binaen kabulden imtina edebilirler.
(Değişik: 26/2/1985-3156/12 md.) Mahkemeye gelmekten veya gelip de ifayı
vazifeden imtina eden ehlivukuf hakkında şahadete ilişkin hükümler uygulanır.

Madde 279 - Hakim iki tarafın ifadesini istimadan sonra ehlivukufa soru-
lacak sualleri tayin eder. Ehlivukuf diğer taraf hazır olmaksızın iki taraftan
birini isticvap edemez ve bu cihet ehlivukufa evvelemirde ihtar olunur.

Madde 280 - Tetkikat için keşif icrası veya diğer ihzari bir muamele
ifası lazımgelirse iki taraftan her biri bu muamelede hazır bulunabilir.

Madde 281 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/19 md.)
Bilirkişinin beyan ettiği oy ve görüş hemen tutanağa geçirilir.
Bilirkişi birden fazla ise aralarında görüşürler. Görüşme sonucu bildiri-
len oy ve düşünceler tutanağa yazılır.
İşin niteliğine göre bilirkişilerin oy ve görüşlerini yazılı olarak bil-
dirmeleri gerekiyorsa, hakim, raporun kaç nüsha olacağını ve verileceği süreyi
belli eder. Bu süre işin niteliğine göre üç ayı geçemez. Raporun, tarafların ad
ve soyadlarını, bilirkişinin çözümü ile görevlendirildiği hususları, inceleme
konusu yapılan maddi vakıaları, gerekçeyi, sonucu, bilirkişiler arasında anlaş-
mazlık varsa bunun sebebini düzenlendiği günü ve bilirkişilerin imzalarını ta-
şıması gerekir. Azınlıkta kalan bilirkişi ayrı bir rapor verebilir.

Madde 282 - Ehlivukuf raporunu mahkeme kalemine verir. Verildiği tarihi
başkatip rapora işaret eder ve mahkemeden evvel suretlerini iki tarafa tebliğ
eder.

Madde 283 - Hakim raporda noksan ve müphem gördüğü cihetleri itmam ve
izah için ehlivukufa yeni sualler tertip edebilir. İki taraf dahi noksan ve müp-
hem cihetler hakkında ehlivukuftan izahat alınmasını raporun kendilerine tebliği
tarihinden bir hafta zarfında hakimden tahriren talep edebilirler.

Hakim mütemmim izahat vermeleri zımnında ehlivukufu tayin edeceği celseye
davet ile şifahen istima edebilir.
Ehlivukufun şifahen verecekleri izahat hulasa veçhile zapta kaydedilerek
ziri kendilerine imza ettirilir.

Madde 284 - Hakikatın tezahürü için lüzum görürse tahkikat hakimi veya
esas davayı rüyet edecek mahkeme evvelki veya yeniden intihap edeceği ehlivukuf
vasıtasiyle tekrar tetkikat icra ettirebilir.

Madde 286 - Ehlivukufun rey ve mütalaaları hakimi takyit etmez.

DÖRDÜNCÜ KISIM
Senet

1 - Umumi hükümler

Madde 287 - Kanunun muayyen bir delil ile ispatını emreylediği hususlar
başka suretle ispat olunamaz. İki tarafça muayyen deliller ile ispatı tahriren
kabul edilmiş olan veya muhakeme esnasında olveçhile beyinlerinde karar verildi-
ği ikrar olunan maddeler hakkında başka delil kabul olunmaz.

Madde 288 - (Değişik:16/7/1981-2494/20 md.)
Bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi, yenilenmesi, er-
telenmesi, ikrarı ve itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin, yapıldıkları
zamanki miktar veya değerleri onmilyon lirayı geçtiği takdirde senetle ispat
olunması gerekir.
Bu hukuki işlemlerin miktar veya değeri ödeme veya borçtan kurtarma (ibra)
gibi herhangi bir sebeple onmilyon liradan aşağı düşse bile senetsiz ispat
olunamaz. (1)

Madde 289 - (Değişik: 30/4/1973 - 1711/1 md.)
288 nci madde uyarınca senetle ıspatı gereken hususlarda yukardaki hüküm-
ler hatırlatılarak karşı tarafın açık muvafakatı halinde tanık dinlenebilir.

Madde 290 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/21 md.)
Senede bağlı olan her çeşit iddiaya karşı defi olarak ileri sürülen ve
senedin hüküm ve kuvvetini ortadan kaldıracak veya azaltacak nitelikte bulunan
hukuki işlemler onmilyon liradan az bir miktara ait olsa bile tanıkla ispat
olunamaz.(1)

Madde 292 - Senetle ispatı lazımgelen hususlarda tahriri bir mukaddimei
beyyine mevcut olursa şahit istimaı caizdir.
Mukaddimei beyyine müddeabihin tamamen sübutuna kafi olmamakla beraber bu-
nun vukuuna delalet eden ve aleyhine ibraz edilmiş olan taraf canibinden verilen
evrak ve vesaiktir.

Madde 293 - Aşağıdaki hallerde her halde şahit ikame olunabilir:
1 - Usul ve füru, birader ve hemşire veya karı koca ve kayınpeder ve va-
lide ile damat ve gelin arasındaki muameleler,
2 - Cürümden mütevellit olsun olmasın tazminatı müstelzim fiiller,
3 - Yangın veya kazayı bahri veyahut düşman istilası gibi senet alınması
gayrimümkün veya fevkalade müşkül hallerde yapılan muameleler.
----------------------------
(1) Bu maddelerde geçen miktarlar, 20/6/1996 tarih ve 4146 sayılı Kanunun 1 inci
maddesi ile onmilyon liraya yükseltilmiş ve metne işlenmiştir.

4 - Halin icabına ve iki tarafın vaziyetlerine nazaran senede raptı mü-
teamil olmıyan muameleler,
5 - Akitlerde hata, hile, gabin, cebir ve ikrah vukuu.

Madde 294 - Nagehani bir hadise veya mücbir bir sebep ile senedin sahibi
yedinde veyahut her ne suretle olursa olsun alelüsul tevdi olunan resmi memur
nezdinde zayi olduğu hakkında kanaatbahş delil ve emareler mevcut olduğu takdir-
de şahadetle dava ispat olunabilir.

Madde 295 - Mahkeme ilamlariyle katibiadillerce re'sen tanzim olunan se-
netler sahteliği ve salahiyattar memurların salahiyetleri dahilinde usulüne tev-
fikan tanzim veya tasdik ettikleri vesikalar hilafı ispat olununcaya kadar de-
lili kati teşkil eder.
Şu kadar ki mahkeme işbu evrak hakkında şüpheyi davet eden haller görür-
se bunları tanzim ve tasdik eden daireden izahat itasını istiyebilir.

Madde 296 - Ecnebi memlekette usulüne tevfikan salahiyettar memurları
tarafından tanzim veya tasdik kılınmış olan senetlerin mahallinde mer'i kanunla-
ra mutabık olduğu mahalli Türkiye şehbenderi veya Türk siyasi memurları tarafın-
dan tasdik kılınmış ise resmi senet hüküm ve kuvvetinde addolunur. Bu suretle
tasdik kılınmamış senetlerin delil teşkil edip etmiyeceği mahkemece takdir olu-
nur. Mahkeme huzurunda ikrar olunan senetler resmi hükmündedir.

Madde 297 - Mühür veya bir alet vasıtasiyle vazolunan imza veya cüzdan ile
muamele icrasını itiyat etmiş olan müesseselerde muamelenin iptidasında tayin
olunup bir sureti hesap defterine veya cüzdana mevzu bulunan mühür veya imza ile
yapılacak muamele muteberdir. Bundan başka imza vaz'ına muktedir olamıyan veya
yazı bilmiyen şahsın heyeti ihtiyariye ve mahallince maruf iki şahıs tarafından
tasdik edilmiş ve el ile yapılmış bir işaret veya mühür istimal etmesi caizdir.

Madde 298 - Senette mevcut bulunan çıkıntı ve kezalik senedin metninde
veya hamişindeki hak ve silinti ayrıca tasdik edilmemiş ise inkar halinde keen-
lemyekündur.
Yalnız bu kabil çıkıntı, hak ve silinti mahkemece senedin sıhhat veya ma-
nasına müessir olacak mahiyette görülürse senet kısmen veya tamamen hükümsüz
addolunabilir.

Madde 299 - İmzası ikrar veya mahkemece onun olduğuna hükmolunan gayri
resmi senet tarihi imza eden ile mirasçıları hakkında muteber olup üçüncü kim-
seler haklarında hüküm ifade etmez.
Bir senedin kendisine ibraz olunduğu, katibiadil veya salahiyettar memur
tarafından alelüsul tasdik edilmiş ise ibraz tarihi veyahut imza edenlerden bi-
rinin vefatı tarihi veya imza etmesine imkanı maddiyi selbeden bir hadisenin
vukuu tarihi veyahut ol senedin bir muamelei resmiyeye esas ittihaz kılındığı
tarih üçüncü şahıslar hakkında da muteber addolunur. Bu nevi senetlerde bahso-
lunan sair senetlerin tarihleri üçüncü şahıslar hakkında ancak son senet tari-
hinin musaddak addolunduğu tarihten itibar olunur.

Madde 300 - İbra ve kabzı mutazammın senedatı gayri resmiye ile tüccarın
muamelatı ticariyelerinden dolayı verdikleri senetlerin tarihi evvelki madde
veçhile tahakkuk ettirilmese bile üçüncü şahıslara karşı muteber addolunur. Şu
kadar ki hilafı ispat olunabilir.

Madde 301 - Kısmen veya tamamen kabzı mutazammın olarak senet zirine veya
zahrına alacaklı tarafından bizzat yazılan veya başkası tarafından yazılıp da
altında alacaklının imzası bulunan ibareler muteberdir.

Madde 302 - Telgrafnameler keşide için telgrafhaneye verilen asıllarına
mutabakatı ihtilaflı olmadıkça delil teşkil eder. İhtilaf halinde sahibi tara-
fından yazılmış veyahut imza edilmiş olan aslına itibar olunur.

Madde 303 - Defatiri ticariyede münderiç kayıtların hüküm ve kuvvetleri Ti-
caret Kanunu ahkamına tabidir.

Madde 304 - Bir kimsenin hususi evrak veya defterine bir hakkın istifa veya
ibrasını mutazammın yazdığı kayıtlarla yedindeki eşya üzerine yazıp mündereca-
tından senet makamına ikame eylediği anlaşılan kuyudat ve taahüdat o kimse maka-
mına kaim olanlar aleyhine delil teşkil eder.

Madde 305 - Nüfus kuyudatı esasiyesinin zıyaı ve suveri musaddakasının fık-
danı halinde doğum, ölüm, evlenme vukuatı tarihleri, müteveffa baba veya ananın
evrak ve defatiri hususiyesindeki yazılarla ispat olunabileceği gibi baba ve
anası meçhul olarak sicilli nüfusa mukayyet bulunanlarda bu kabil evrak ile baba
ve analarına nispetlerini ispat edebilirler.

Madde 306 - Mahkemece muayyen bir hususun ispatına karar verildikten son-
ra o husus hakkında üçüncü şahıs veya memuru resmi nezdinde diğer bir delil bu-
lunduğundan bahisle ibrazı için mühlet talep olunursa davayı uzatmak maksadiyle
veya ihmali fahiş neticesi olarak vaktiyle dermeyan olunmadığına hakim kani olur
ve hasım dahi talep ederse beyan olunan delilin ademi tetkik ve istimaına karar
verebilir.

Madde 307 - Delili ibraz eden taraf hasmın muvafakati olmadıkça ana isti-
natten sarfınazar edemez.

Madde 308 - Davanın esnayı tahkikında bir taraf kendisine nispet olunan
senette muharrer yazı ve imzayı inkar veya tanımadığını beyan ederse iki tarafın
ifadatı ve olbapta serdolunan deliller üzerine hakim kafi derece kanaat hasıl
eylediği takdirde senedi kabul veya hükümden ıskat ederek esas hakkında karar
verir. Kanaat hasıl olmazsa hakim iki tarafın tayin olunacak günde bizzat ispati
vücut etmelerine karar verir. Her iki taraf muayyen günde mütekabilen senet hak-
kında izahat ita ve medarı tatbik olacak evrakı irae ve tayin ve yazı ve imzanın
mevsukiyetini ne şekilde ve ne vasıta ile ispat edebileceklerini beyan ederler.

Madde 309 - Muayyen günde hakim iki tarafı isticvap ve ledelhace senedi
imza ettiği iddia olunan şahsı istiktap eder. Hakim iki tarafın ita ettikleri
izahattan ve ibraz ve irae ettikleri delillerden veya imza kendisine isnat olu-
nan şahsın istiktabından senedin vüsuk ve ademi vüsuku hakkında istihsali ka-
naat edemediği surette ehlihibre vasıtasiyle senedin imzasının tahkikına veyahut
yazıldığını görenlerin istimaına veya senedin münkiri tarafından yazıldığına
sureti katiyede delalet eden vakayiin şuhut ile ispatına karar verir.
Ehlihibre vasıtasiyle tahkikata karar verildiği takdirde medarı tatbik
olacak yazı ve ehlihibrenin tahkikatı icra edeceği gün hakim tarafından tayin
olunur.
Mahkeme bu bapta ancak iki tarafın ittifak ettikleri her nevi evrak ile
senedatı resmiyeden olan ve bir kimse tarafından hasbelmemuriye veya mahkeme
huzurunda tahrir veya imza edilen evrakı tatbika esas addedebilir.
Tatbika esas ittihaz olunabilecek evrak olmadığı veyahut olup da derecei
kifayede bulunmadığı takdirde ehlihibre tarafından terkip olunacak ibarelerle
münkir olan kimseye yazı yazdırılarak tatbikat icra olunur.

Madde 310 - Münazaalı olan senedin ziri ve senedin halini mübeyyin tan-
zim olunacak zabıt varakası iki taraf ve katip tarafından imza olunarak mahke-
me kaleminde hıfzolunur.
*

Madde 311 - Bir memurun hasbelmemuriye yedinde bulunup tatbika esas ol-
mak üzere mahkeme kalemine teslim olunması iktiza eden senedin sureti evvel-
emirde o memur tarafından istinsah olunarak ikametgahı veya teslim edilecek
mahallin mahkemesi reisine tasdik ettirildikten sonra aslı teslim olunur.
İşbu suret asıl makamında olmak üzere memuru tarafından hıfzolunur ve asıl
hüküm ve kuvvetindedir. Sureti istinsah ve tasdik ettirilmeksizin mahkeme ka-
lemine teslim edilmiş olan senedin sureti mahkeme başkatibi tarafından istinsah
ve reis tarafından tasdik edilerek alakadarlara verilebilir.

Madde 312 - Resmi memurun veya üçüncü şahsın senedi teslim veya ibraz ede-
bilmeleri için zaruri masrafları ile senedin sureti harcı tahkikat icrasını ta-
lep eden kimse tarafından verilir.

Madde 313 - Hakim senedin münkire aidiyetine karar verdiği takdirde münkiri
on beş liradan elli liraya kadar cezayi nakdiye ve talep vukuunda davanın teah-
huru sebebiyle diğer tarafın maruz kaldığı zararı tazmine mahküm eder.

Madde 314 - Resmi ve gayrı resmi her nevi senedatın sahteliğini iddia eden
kimse asıl davayı rüyet eden mahkemede bu iddiasını gerek davayı asliye ve ge-
rek davayı hadise suretiyle ikame edebilir.Usulüne tevfikan icra kılınan tetki-
kat neticesinde senedin sahte olmadığına dair mahkemeden sadır olan karar
kesbi katiyet ettikten sonra iş bu senet hakkında mahakimi cezaiyede dahi sah-
telik iddiası mesmu olmaz.

Madde 315 - Mahkemece sahtelik sebebiyle iptal edilen senet hakkında ciheti
cezaiyece ademi mesuliyet ve beraete dair verilecek karar hukuk mahkemesince
senedin iptali hakkındaki karara haizi tesir değildir.

Madde 316 - Sahtelik iddiasının, arzuhal ile beyan ve bunun bir suretinin
derhal hasma tebliğ olunması lazımdır.

Madde 317 - Sahtelik iddiası 308 inci madde ile mevaddı mütaakıbesi ahkamı-
na tevfikan tetkik olunur. Sahteliği iddia kılınan senedin ehlihibre marifetiy-
le tetkik ve tatbikına ve vakayi ve hadisattan haberdar olanların istimaına ka-
rar verildiği takdirde bu kabil senedat, neticei hükme kadar bir güna muameleye
esas ittihaz kılınmaz. Ancak bu senede müsteniden evvelce ittihaz edilen ihtiya-
ti tedbirlere de halel gelmez ve ledelhace senet sahibi hukukunun muhafazası
zımnında sair ihtiyati tedbirlere de tevessül edebilir.

Madde 318 - Bir senedin sahte olduğuna dair sadir olan karar katiyet kes-
bettikten sonra hükmü veren mahkeme reisi tarafından zirine hükmün hulasası ya-
zılarak senet iptal olunur. Bir mevkii resmiden tanzim ve tasdik kılınmış olan
senedin kaydı aslisi de bu suretle iptal edilir.

Madde 319 - Mahkemece sahtelik iddiasının reddi halinde sahteliği iddia
eden taraftan yirmi liradan yüz liraya kadar cezayi nakdi alınmakla beraber ta-
lep vukuunda diğer tarafın maddi ve manevi zararları da mahkemece başkaca tak-
dir ve hükmolunur.

Madde 320 - Sahtelik iddiasından feragat olunabilir ise de feragatı vakıayı
kabul edip etmemekte mahkeme muhtardır. Mahkeme feragat iddiasını kabul ettiği
takdirde 319 uncu madde mucibince icap eden cezayi nakdiyi hükmeder.

Madde 321 - İbraz olunan senet, suret olursa davanın her halinde re'sen
veya iki taraftan biri canibinden senedin aslının ibrazı talep olunabilir.Bu
takdirde zayi veya telef olmamış ise senedin aslını ibraz mecburidir.

*

Madde 322 - Senedin aslını muhafaza eden taraf veya katibiadiller veyahut
sair memurlar, tahkikat hakiminin kararına tevfikan bunları mahkemeye ibraz et-
meğe mecburdurlar.
Tahkikat hakimi ibraz olunan senedin davanın esnayı cereyanında hıfzı
için icabeden tedbirleri ittihaz veya lüzumunda yeniden verilmek üzere ibraz
edene iadesini tensip edebilir.

Madde 323 - Tahkikat hakimi ibraz ve iraesi müşkül olan vesikaları,
mahallinde bizzat veya tayin edeceği ehlihibre vasıtasiyle tetkik ve suretleri-
ni asıllariyle tatbik eder.
Asılların halini tesbit için iki taraf huzurunda davet üzerine gelme-
dikleri halde gıyaplarında yapılan muamele hakkında bir zabıt varakası tanzim
olunur. Vesikanın fotoğrafı da alınabilir.
Vesika mahkemenin dairei kazası haricinde bulunursa salahiyettar olan
mahkemenin niyabetiyle lazımgelen tetkikat icra olunur.

Madde 324 - Resmi bir dairede bulunmasından naşi vesikanın aslını iraeden
aciz olan taraf onun celbedilmesini talep edebilir.

Madde 325 - Ecnebi lisanla yazılmış olan vesikayı ibraz eden taraf tercüme-
sini de raptetmeye mecburdur.
Hakim veya diğer taraf mübrez tercümeyi kabule şayan görmezse resmen
tercüme ettirilmesi emrolunabilir.

2 - Senedatın ibrazı mecburiyeti

Madde 326 - Kanunu Medeni ve Ticaret Kanunu mucibince bir kimse, yedinde
bulunan vesikayı ibraza mecbur olduğu gibi aşağıda yazılan vesikaları da ibraz
ile mükelleftir:
1 - Mahkemeye verilen evrakta istinat olunan senetler,
2 - Bir tarafın diğer taraftan davaya müteaallik aldığı mektup ve telgraf-
lar,
3 - İki taraf için müşterek olan muamele ve menfaatlere mütaallik tanzim
olunan vesikalar.
4 - İki tarafın müstakillen veya müştereken malik olduğu vesikalar,

Madde 327 - Talep vukuunda hesap defterlerinin musaddak parçalarını ibraz
mecburidir.

Madde 328 - Yukarki maddede zikrolunan musaddak hesap defterleri parçaları-
nın aslına mutabık olduğunu tayin için icap eden defterlerin veyahut parçası
ibraz olunan asıl defter halinin tesbit edilmesine ve asılların fotoğrafilerinin
çıkarılmasına karar verilebilir.

Madde 329 - Vesikanın veya hesap defterinin muayyen parçalarının ibrazını
talep eden taraf mümkün olduğu kadar işbu vesikalar münderecatını esbabı sübu-
tiyesini beyan ettiği esnada tahriren tasrih ve tayin etmiş olması lazımdır.

Madde 330 - İbrazı istenilen vesika ile ispat edilmek istenilen husu-
sun davanın sübutuna medar olacağına mahkemece kanaat hasıl olduğu ve hasım da
işbu vesikanın yedinde olduğunu ikrar veya tahriren sebkeden talebe karşı sü-
kut ettiği takdirde mahkeme vesikanın ibrazını emreder.

Madde 331 - Vesikanın yedinde olduğunu inkar eden tarafa hasmının ta-
lebiyle böyle bir vesikaya vazıülyed bulunmadığına ve itina ile aradığı halde
bulamadığına ve hasmının istimaline imkan vermemek kasdiyle izaa veya imha
veyahut ihfa etmediğine ve senedin nerede ve kimin yedinde olduğundan malümatı
bu-
*

lunmadığına dair yemin teklif olunur. Mahkeme davanın haliyle şekli yemini tev-
fik edebilmek için ledelhace yemin suretini tadil edebilir.

Madde 332 - Vesikayı ibraz veya yemin etmesine karar verilen taraf
kararda tayin olunan müddet zarfında vesikayı ibraz etmez ve ademi ibrazı maze-
reti sahihaya müstenit olduğunu ispat edemez veya teklif olunan yemini kabul ve
icra etmezse mahkeme ibraz veya yemin edilmemek hususundaki maksadı nazara ala-
rak diğer tarafın senet münderecatı hakkındaki beyanatını kabul edebilir.

Madde 333 - 326 ncı maddenin 2, 3, 4 üncü fıkralarında beyan olunan vesi-
kalar üçüncü şahıs yedinde ise onlar tarafından ibraz olunmasına karar verilir.

Madde 334 - Üçüncü şahsın yedinde bulunan vesikanın ibrazını talep eden
kimsenin delaili sübütiyesini beyan ettiği sırada işbu vesikalar münderecatını
tayin ve tasrih etmesi lazımdır.
Talebi kabul olunursa hakim üçüncü şahsa istenilen vesikayı ibraz etmesi-
ni emreder.

Madde 335 - Her şahıs yedinde bulunan evrakı ibraz veya nerede bulunduğu-
nu beyan etmek üzere şahit sıfatiyle mahkemeye celp olunabilir.

Madde 336 - Kanunen şahadetten imtinaa hakkı yoksa üçüncü şahıs, hakimin
kararına itaate mecburdur. İtaat etmezse şahitler hakkındaki ahkam tatbik olu-
nabilir.
BEŞİNCİ KISIM
Yemin

1 - Umumi hükümler

Madde 337 - (Değişik : 26/2/1985 - 3156/13 md.)
Yemin için çağırılacak kimseye, geçerli bir özürü olmaksızın yemin için
tayin olunan günde gelmediği takdirde yeminden kaçınmış ve yemin edeceği vakı-
aların sabit olmuş sayılacağına karar verileceği, çıkarılacak davetiyede yazıl-
mak suretiyle bildirilir. Tayin edilen günde o kimse gelmezse yeminden kaçınmış
ve yemin edeceği vakıaların da sabit olmuş sayılmasına karar verilir. Yemin
davetiyesine yemine konu hususlar açıkça yazılır.

Madde 338 - Yemin edecek kimsenin yeminden evvel vefatı veye ehliyetin
münselip olması halinde yemin teklifinden evvelki vaziyet avdet eder.

Madde 339 - Gerek iki taraftan birinin talebiyle ve gerek res'en tek-
lif olunan yemin mahkeme huzurunda alenen icra olunur. Tahkikat hakimi soru-
lacak suali okuyup hal ve vaziyetin ehemmiyeti ve yalan yere yeminin neticeleri
hakkında yemini edecek kimsenin nazarı dikkatini celbeder. Sonra "size sorulan
sualler hakkında hakikata muvafık cevap vereceğinize ve hiçbir şey saklamıyaca-
ğınıza Allahınız ve namusunuz üzerine yemin eder misiniz" ve o kimse de "Allahım
ve namusum üzerine yemin ediyorum" der.

Madde 340 - Hakim, yemin eden kimsenin ifadesini dinleyip aynen zapta
geçirdikten ve alenen okuduktan sonra bu ifadesinde sebat edip etmediğini sorar.

Madde 341 - Hakim, tamam veya vazıh olmayan noktaları itmam ve izah için
lazım gördüğü sualleri yemin eden kimseye sorabilir. Bunun haricinde yeni
bir sual soramaz.

Madde 342 - Yemin edecek kimse malüliyet veya hastalık sebebiyle mahkemeye
gelmeğe müktedir değilse hakim diğer taraf ve mahkeme katibi hazır olduğu halde
ikametgahında o kimseyi tahlif eder.
*

Madde 343 - Mahkemenin dairei kazası haricinde ikamet eden kimse yemin
için o mahkemeye gelmek mecburiyetinde değildir. Bulunduğu mahal mahkemesinde
veya ecnebi memleketinde ise mahallinin usulüne tevfikan o memleketin salahiyet-
tar memuru huzurunda yemin etmesini talep edebilir.

2 - Kati yemin

Madde 344 - Kati yemin, bir kimsenin esas davasının halline müessir olan bir
fiilin ispatı için diğerine teklif ettiği yemindir.

Madde 345 - Kati yemin bir kimseye ancak zatinden sadir olan fiili hakkında
teklif olunur. Bir kimsenin bir şeyi bilmesi zatinden sadır olan fiil nev'inden
addolunur.

Madde 346 - Bir muamelenin sıhhat ve tamamiyeti için iki tarafın muva-
fakatları kanunen kafi görülmiyen hallerde yemin teklif olunamaz.

Madde 347 - Kendisine yemin teklif olunan kimse, yemin etmez veya yemini
hasma reddeylemezse yeminin mevzuunu teşkil etmiş olan meseleyi ikrar etmiş
addolunur.
Kendisine yemin reddolunan kimsenin yeminden imtinaı dahi ikrar addolunur.

Madde 348 - Yemin teklif olunan fiil iki taraftan birinin zatinden sadır
olmamış ise yemin reddolunamaz.

Madde 349 - Teklif olunan yemin eda edildikten sonra diğer tarafın, yeminin
yalan yere olduğu hakkındaki davası esas davanın tehirini istilzam etmez.

Madde 350 - Yemin teklif olunan kimse yemini edaya hazır olduğunu beyan
ettikten sonra diğer taraf teklifinden sarfınazar ile başka delil ikame edemez.

Madde 351 - Yemin, ancak icra eden ve teklif edilen kimsenin ve mirasçıları-
nın leh ve aleyhlerinde delil teşkil eder diğerleri için delil teşkil edemez.

Madde 352 - Yemin, Ancak, yemin edecek kimsenin namus ve haysiyetine
müessir veya müstelzimi ceza olan mesailden başka fiiller hakkında verdirilir.
İşbu kaide yeminin reddi halinde de caridir.

Madde 353 - Yemin, iki tarafın zatlarına karşı teklif veya reddolunabi-
lir ve her halde bunlar tarafından eda olunur. İki taraftan biri mahcur veya
on sekiz yaşından aşağı ise yemin veli veya kanuni mümessiline teklif veya red-
dolunabilir.

Madde 354 - Davasını ispat için yemin teklifinden başka delili olduğunu
beyan etmiş olan taraf dahi yemin teklif edebilir.
Şu kadar ki işbu deliller kabule şayan görüldüğü veya bu delillerin serd
ve istimali mümkün olduğu takdirde yemin teklif olunamaz.

3 - Re'sen teklif olunan yemin

Madde 355 - Mahkeme vereceği karar veya hükmü iki taraftan birinin yemin
etmesine talik edebilir.

Madde 356 - Mahkeme ancak aşağıdaki iki şartın tahakkuku halinde re'sen
yemin teklif edebilir:
1 - İddia olunan hususun kati deliller ile ispat edilmemiş olması.
2 - İddia olunan hususu ispat için irae olunan delillerin hüküm verilecek
derecede kanaat hasıl etmemesi.

Madde 357 - İddia olunan şeyin kıymetini tayin ve ispat mümkün oldukça
kıymet hakkında yemin teklif olunamaz.

Madde 358 - On sekiz yaşından aşağı olanlar ile mahcurların fiilleri hak-
kında re'sen yemin veli veya kanuni mümesillerine teklif olunabilir.Veli ve mü-
mesiller mütaaddit ise mahkeme yemin edecek mümessili tayin eder.
*

Madde 360 - Sorulacak şeyler hüküm verecek mahkeme tarafından tertip ve
tahrir olunup reis tarafından okunur.

Madde 361 - Mahkeme yemini tahkikat veya sulh hakimi huzurunda da icra etti-
rebilir.

Madde 362 - Mahkeme kanaatini teyit için iki taraftan birine yemin teklif
etmiş ise yemin icra veya ret olunmadıkça hüküm verilemez.

ALTINCI KISIM
Keşif

Madde 363 - Gerek re'sen ve gerek iki taraftan birinin talebi üzerine dava-
nın her halinde münazaalı mahallin keşfine karar verilebilir.

Madde 364 - Keşif iki taraf usulen devet edildikten sonra vicahlarında
ve davete icabet etmedikleri halde gıyaplarında mahkeme veya tahkikat hakimi
tarafından yapılır. Mahkemei asliye, azasından birini istinabe suretiyle,keşif
muamelatını yapar. Fakat pek mühim meselelerde heyetle dahi icra edebilir.

Madde 366 - Keşif üzerine muameleyi mutazammın bir zabıt varakası tanzim
edilir. İki taraftan birinin talebi üzerine veya re'sen plan, resim ve fotoğra-
filer dosyaya raptolunur.

YEDİNCİ KISIM
Hususi esbabı hüküm

Madde 367 - Tahkikat hakimi, senetsiz ispatı caiz olan davalarda re'sen
veya talep üzerine bu kanunda gösterilmemiş olan diğer hüküm sebeplerinin isti-
ma ve tetkikına da karar verebilir ve bu husus hakkında iki tarafı istima ettik-
ten sonra tebeyyün edecek hale göre iktiza eden tedbirleri ittihaz eder.

SEKİZİNCİ KISIM
Delillerin Tesbiti

Madde 368 - İki taraftan her biri, derdesti rüyet bulunan davada henüz
tahkik ve tetkikına sıra gelmemiş bulunan veyahut ileride ikame edeceği davada
dermeyan edilecek olan hususun şahit, keşif, ehlihibre veya diğer deliller ile
tesbitini talep edebilir.

Madde 369 - Kanunu Medeni hükmü mahfuz kalmak şartiyle ancak şimdiden
zabıt ve tesbit olunmazsa ileride zayi olacağı veya ikamesinde çok müşkülat
çıkacağı melhuz olan deliller bu fasıl hükmüne tevfikan tesbit olunabilir.

Madde 370 - Delillerin tesbiti için salahiyettar olan mahkeme, davanın
rüyet edildiği veyahut dava ikame olunmamış ise en seri ve en az masrafla
delilin tesbiti kabil bulunduğu mahkeme veya sulh hakimidir.

Madde 371 - Delillerin tesbiti, ispat olunacak vaka ile şahitlere ve
ehlihibreye sorulacak sualleri muhtevi ve üç nüshadan ibaret, arzuhal ile talep
olunur. Arzuhal mahkemece şayanı kabul görülürse delillerin tesbiti için bir
gün tayin edilir.

Madde 372 - Arzuhal ve mahkemenin kararı sureti diğer tarafa tebliğ olu-
nur. Bu taraf da sorulacak diğer sualleri hakime göndermek ve muamele esnasında
hazır bulunmak salahiyetini haizdir. Müstedinin hukukunu muhafaza için zaru-

*

ri görüldüğü veyahut müstacel esbap bulunduğu surette istisnaen tebligattan
sarfınazar olunabilir.
Ancak bu suretle mahkeme tesbit eylediği delaili mutazammın tanzim edeceği
zabıt varakası suretini derhal diğer tarafa tebliğe mecburdur.

Madde 373 - Delillerin tesbiti hakkında sebkeden itirazlar delilleri
tesbit eden hakim tarafından hallolunur. Delillerin tesbiti hususunda bu fas-
lın 2, 3, 4 üncü kısımları hükümlerine riayet olunur.

Madde 374 - Delillerin tesbiti için ifa ve tanzim edilmiş bilümum muamelat
ve evrak esas dava dosyasının merbutu addolunur.

DOKUZUNCU FASIL
Tahkikatın hitamı ve muhakeme

Madde 375 - Tahkikat hakimi, iki tarafın iddia ve müdaafalariyle
delillerini ve dava dosyasını tetkik eder ve talep vukuunda neticei müddeala-
rını mübeyyin birer layiha verebilmeleri için de bir müddet tayin eder. Bu
müddet içinde hakim verilen layihaları dosya ile birleştirir ve tahkikatın
hitamını tefhim eder ve dosyayı mahkeme reisine takdim eyler. Tahkikatın
hitamından sonra da mahkeme iki tarafa layiha vermelerini emredebilir.

Madde 376 - Sulh mahkemelerinde iki taraf evrak üzerine hüküm verilmesini
talep etmedikleri takdirde tayin olunacak gün ve saatte şifahi murafaaları
icra olunmak üzere mahkemeye celp ve davet olunurlar.
Şifahi muhakemede mahkeme iki tarafa ikişer kere söz verdikten sonra
muhakemenin hitamını tefhim eder.
Hakim, iki tarafın iradı kelam hakkındaki mütalaalarını dinledikten sonra
herbirine şifahi muhakemede ne müddet için söz verebileceğini tayin ve tefhim
edebilir.

Madde 377 - (Değişik: 26/2/1985 - 3156/14 md.)
Asliye mahkemesinde 375 inci maddede yazılı işlemler bittikten sonra
sözlü yargılama ve hüküm için tayin olunacak günde mahkemede hazır bulunmak
üzere iki taraf davet olunur. Taraflara çıkarılacak davetiyede belli edilen
günde mahkemede hazır bulunmadıkları takdirde yargılamaya yokluklarında devam
edileceği ve hüküm verileceği belirtilir. Tayin edilecek gün, acele durumlar
dışında yedi günden az olamaz.
Sözlü yargılama için tayin edilen günde herhangi bir tahkikat işlemi
yapılmış ise 213 üncü maddenin son fıkrası hükmü burada da uygulanır.
Sözlü yargılama 376 ncı madde hükmüne uygun olarak yapılır.

Madde 378 - Mahkeme,hakikatin tezahürü için lüzum görürse tahkikat hakimi
canibinden istima olunan şahit ve ehlivukufu tekrar celp ve isticvaba ve iki
tarafın tahkikat hakimi huzurunda dermeyan ve ispat ettikleri hususatın yeni
deliller ile ispat olunmasına karar verebilir.Şu kadar ki şahit hakkında
274 üncü madde hükmü mahfuzdur.

Madde 379 - Mahkeme, noksan gördüğü tahkikatı bizzat ikmal veya itmam
edeceği gibi hususun ifasını tahkikat hakimine veya mahkeme azasından diğer
birine de havale edebilir.

Madde 380 - Mahkeme huzurunda cereyan eden tahkikat ve muhakemat esnasında-
ki hadiseler hakkında kararını verir.

Madde 381 - (Değişik: 26/2/1985 - 3156/15 md.)
Mahkeme, hazır olan tarafın iddia ve savunmalarını dinledikten sonra
yargılamanın sona erdiğini bildirerek kararını tefhim eder.
Kararın tefhimi, en az 388 inci maddede belirtilen hüküm sonucunun duruşma
tutanağına geçirilerek okunması suretiyle olur.
Zorunlu nedenlerle yalnız hüküm sonucunun tefhim edildiği hallerde, gerek-
çeli kararın tefhim tarihinden başlayarak onbeş gün içinde yazılması gerekir.

ONUNCU FASIL
Hüküm

BİRİNCİ KISIM
Mahkemei asliye tarafından verilen hükümler

Madde 383 - Müzakere ve reye ancak şifahi murafaada hazır bulunmuş olan
aza ve aza mülazimleri iştirak eder.

Madde 384 - Müzakereye iştirak ve rey ita edebilecek hakimlerin cümlesi
hazır bulunmadıkça müzakere icrası caiz değildir.

Madde 385 - Müzakereyi mahkeme reisi idare ve karara raptolunacak
meseleleri tayin eder. Bunlar hakkında serbestçe münakaşa olunduktan sonra
reis en kıdemsiz azadan başlıyarak ayrı ayrı reylerini toplar ve en son reyini
verir.
Bir mesele hakkında ittihaz olunacak karardan diğer meseleler hakkında
tetkikat ve müzakere icrasına lüzum olmadığı anlaşılır ise diğer meseleler
hakkında müzakere icrasiyle karar itasından sarfınazar olunur.

Madde 387 - Karar, mahkeme reisi tarafından veya reisin tensip edeceği
aza ve aza mülazimlerinden biri tarafından yazılır.

Madde 388 - (Değişik: 26/2/1985 - 3156/16 md.)
Karar aşağıdaki hususları kapsar:
1. Kararı veren mahkeme ile hakim veya hakimlerin ve tutanak katibinin ad
ve soyadları ve sicil numaraları, mahkeme çeşitli sıfatlarla görev yapıyorsa
kararın hangi sıfatla verildiği,
2. Tarafların ve davaya katılanların kimlikleri ile varsa kanuni temsilci
ve vekillerinin ad ve soyadları ile adresleri,
3. İki tarafın iddia ve savunmalarının özeti, anlaştıkları ve anlaşamadık-
ları hususlar, ihtilaflı konular hakkında toplanan deliller, delillerin
tartışması ret ve üstün tutma sebepleri, sabit görülen vakıalarda bunlardan
çıkarılan sonuç ve hukuki sebep,
4 . Hüküm sonucu ile varsa kanun yolları,
5. Kararın verildiği tarih ve hakim veya hakimlerin ve tutanak katibinin
imzaları,
Hüküm sonucu kısmında, gerekçeye ait herhangi bir söz tekrar edilmeksizin,
istek sonuçlarından her biri hakkında verilen hükümle taraflara yüklenen borç
ve tanınan hakların, mümkünse sıra numarası altında birer birer, açık, şüphe
ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gereklidir.

Madde 389 - Verilen karar ile iki tarafa tahmil ve bahşedilen vazife ve
haklar şüphe ve tereddüdü mucip olmıyacak surette gayet sarih ve açık
yazılmalıdır.

Madde 390 - Yazılan kararların ziri kararı veren hakimlerle zabıt katibi
tarafından imza olunur.

Madde 391 - Kararın aslı mahkemenin evrak mahzeninde başkatip tarafından
hıfzolunur.
Hıfzı tarihi zirine ve dosyasına işaret olunur.

Madde 392 - Karar tahrir ve imza olunduktan sonra suretleri bir hafta
içinde başkatip tarafından iki taraftan her birine makbuz mukabilinde verilir
ve bir nüshası da dosyasında hıfzolunur. Suretler asılları gibi imza olunmakla
beraber bunlara mahkemenin mühürü vazedilmek lazımdır. İki taraftan her birine
verilen suretler ilamdır.

Madde 393 - Müddetler ilamın iki taraftan her birine verildiği tarihten
başlar.

İKİNCİ KISIM
Sulh hakimleri kararları

Madde 394 - 397 - (Mülga: 13/12/1934-2606/2 md.)

ON BİRİNCİ FASIL
İşlemden Kaldırma ve Davanın Açılmamış Sayılması (1)

Madde 409 - (Değişik: 26/2/1985-3156/18 md.)
Oturuma çağrılmış olan tarafların hiçbiri gelmediği veya gelip de davayı
takip etmeyeceklerini bildirdikleri takdirde dava yenileninceye kadar dosyanın
işlemden kaldırılmasına karar verilir.
Oturum gününün belli edilmesi için tarafların başvurması gereken hallerde,
gün tespit ettirilmemiş ise, son işlem tarihinden başlayarak bir ay geçmekle
birinci fıkra hükmü uygulanır.
Yukarıdaki fıkralar hükmü gereğince dosyası işlemden kaldırılmış olan
dava, işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak üç ay içinde taraflardan
birinin dilekçe ile başvurması üzerine yenilenebilir. Yenileme dilekçesi,
oturum, gün, saat ve yerini bildiren çağırı kağıdı ile birlikte taraflara
tebliğ olunur.
Dava dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak bir ay geçtikten
sonra yenilenirse yeniden harç alınır. Bu harç yenileyen tarafından ödenir ve
karşı tarafa yüklenemez. Bu şekilde harç verilerek yenilenen dava, yeni bir
dava sayılmaz.
İşlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak üç ay içinde yenilenmeyen
davalar açılmamış sayılır ve mahkemece bu hususta kendiliğinden karar
verilerek kayıt kapatılır.
Birinci ve ikinci fıkralar gereğince işlemden kaldırılmısına karar
verilmiş ve sonradan yenilenmiş olan dava, ilk yenilemeden sonra bir defadan
fazla takipsiz bırakılamaz. Aksi halde beşinci fıkra hükmü uygulanır.

Madde 410-412 - (Mülga : 26/2/1985-3156/25 md.)
_____________________________
(1) Fasıl Başlığı 26/2/1985 tarihli ve 3156 sayılı kanunun 17 inci maddesi
ile değiştirilmiştir.

ON İKİNCİ FASIL
Masarifi muhakeme

Madde 413 - Müddei muhakeme masraflarını harç tarifesi mucibince tediyeye
mecburdur.Davayı mütekabilenin müddeabihten fazlası hakkındaki muhakeme
masraflarını müddeaaleyh kezalik harç tarifesine tevfikan tediyeye mecburdur.

Madde 414 - İki taraftan her biri istimaını talep eylediği şahit ve
ehlihibrenin veya talebine mebni icra kılınacak keşif ve sair muamelenin
masrafını tediyeye ve buna kifayet edecek meblağı mahkeme veznesine tevdie
mecburdur. Hakim tarafından tayin olunan müddet içinde masrafı vermeyen taraf
talebinden sarfınazar etmiş addolunur.

Madde 415 - Re'sen icrası emrolunan muamelenin istilzam ettiği masrafı iki
taraftan birinin veya her ikisinin tediye etmesine karar verilir ve bunun için
takdir olunacak meblağ mahkeme kalemine tevdi olunur.
Tayin olunan müddet içinde işbu muameleye ait masraf tediye olunamaz ise
ileride icap edenlerden istifa olunmak şartiyle Devlet hazinesinden tediye
olunmasına karar verilebilir.

Madde 416 - Masarifi muhakemeyi berveçhi peşin tediye eden taraf haklı
çıkarsa bu masraf diğer tarafa tahmil olunur.

Madde 417 - Kanunen musarrah olan hallerden maadasında masarifi muhakeme-
nin aleyhinde hüküm verilen taraftan istifa olunmasına karar verilir. Davada
iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa mahkeme her birini masrafla ilzam
veya bu masrafı aralarında takdir ettiği surette taksim eder.
Hakim huzurunda tetkik olunan davalara ait masarifi muhakeme iki taraf
beyninde mukaveleye göre ve böyle bir mukavele yoksa ahkamı sabıkaya tevfikan
hükmolunur.

Madde 418 - Davanın esası hakkında lehine hüküm verilmiş olan taraf
aşağıdaki hallerden birini yapmış ise masarifi muhakemenin tamamı veya bir
kısmiyle mahküm edilebilir:
1 - Davayı bililtizam uzatmak,
2 - Lüzumsuz masraf yapmak,
3 - Yedinde bulunup da hükme müessir olan vesikaları vakit ve zamaniyle
hasmına bildirmemek.

Madde 419 - Mahkümualeyhler mütaaddit ise masarifi muhakeme davadaki
alakalarına göre taksim olunur ve kendileri müteselsilen mesul addolunabilir.

Madde 420 - Davaya müdahale eden kimsenin iltihak ettiği taraf mahküm
olursa yalnız müdahale masrafiyle mahküm edilir. Aksi halde bu masraf diğer
tarafa tahmil olunur. Mamafih hüküm üçüncü şahsın iltihak ettiği taraf lehine
verilmiş olsa bile lehine hükmolunan tarafın hal ve hareketi üçüncü şahsın
müdahalesini istilzam etmiş ise müdahaleye mütaallik masrafın tamamı veya bir
kısmı lehine hükmedilen tarafa tahmil olunabilir.

Madde 421 - Mahkeme suiniyet sahibi olan müddeialeyhi veyahut bir güna
hakkı olmadığı halde dava ikame eden tarafı kanuni masraftan başka diğer
tarafın vekiliyle aralarında takarrür eden ücreti vekaletin tamamı veya bir
kısmı ile de mahküm edebilir.
Ücreti vekaletin miktarı hakkında ihtilaf vukuunda miktarını re'sen
mahkeme takdir eder.

Madde 422 - Suiniyet sahibi olan müddeaaleyh yahut bir güna hakkı
olmadığı halde dava etmiş olan taraf bundan maada yüz liraya kadar cezayi
nakdiye mahküm edilebilir. Bu haller vekilden sadır olmuş ise cezayi nakdi
vekil hakkında tayin olunur.

Madde 423 - Masarifi muhakeme aşağıda beyan olunan şeylerdir:
1 - Tarife mucibince mahkeme kalemi vasıtasiyle yapılan masraflarla
celsei muhakeme, keşif ve haciz masrafları,
2 - Şahidin seyahat ve ikamet masrafiyle yevmiyesi ve ehlihibre ücret
ve masrafları,
3 - İlam harçları,
4 - Resmi dairelerden talep olunan evrakın asıl ve suret tasdik ve pul
harçları,
5 - Mahkemede bizzat hazır bulunanların bulundukları günlere ait seyahat
ve ikamet masrafları,
6 -Davanın ehemmiyetine göre kanunu mucibince takdir olunacak vekil
ücretleri.
Vekili bulunduğu halde mahkeme de bizzat ispatı vücut eden taraf yalnız
seyahat masrafiyle bir güne mahsus olmak üzere yevmiye alabilir. Ancak hakim
bizzat isticvap veya yemin etmesine karar vermiş ise bu günler için yevmiye
alabilir.

Madde 424 - 421 nci maddenin ikinci fıkrasına ve maddei sabıkanın
altıncı numarasına tevfikan takdir olunacak ücretler ancak iki taraf
arasında muteberdir. Vekil ile müvekkil arasındaki münasebet hakkında hukuku
adiye ahkamı tatbik olunur.

Madde 425 - İki taraftan birinin vefatı, davanın terki gibi bir sebeple
hükme iktiran etmiyen davalara mütaallik masarifi muhakeme tahkikat hakimi
tarafından takdir ve hükmolunur.

Madde 426 - Lehine hüküm verilen taraf için tahsil olunacak masarifi
muhakeme miktarı hükümde gösterilmek lazımdır. Tahkikatın hitamına kadar
olan masarifi muhakemenin miktarı iki taraftan her biri canibinden verilecek
müfredat pusulası üzerine tahkikat hakimi ve muhakeme celsesi masrafları da
mahkeme tarafından takdir olunur.

ÜÇÜNCÜ BAP
Hükümlere karşı müracaat tarikleri
BİRİNCİ FASIL
Temyiz

Madde 427 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/23 md.)
Mahkemelerden verilen nihai kararlara karşı temyiz yoluna başvurulubilir.
Davada haklı çıkmış olan taraf da hukuki yararı bulunmak şartıyla, hükmü
temyiz edebilir.
(Değişik iki, üç, dört ve beşinci fıkra: 26/2/1985 - 3156/19 md.):
Miktar veya değeri onmilyon lirayı geçmeyen taşınır mal ve alacak
davalarına ilişkin nihai kararlar kesindir
Alacağın bir kısmının dava edilmiş olması halinde, onmilyon liralık kesin-
lik sınırı alacağın tamamına göre belirlenir.

Alacağın tamamının dava edilmiş olması halinde, hükümde, asıl isteminin
kabul edilmeyen bölümü onmilyon lirayı geçmeyen tarafın temyiz hakkı yoktur; şu
kadar ki karşı tarafça temyiz yoluna başvurulması halinde, düzenleyeceği cevap
dilekçesinde temyize ilişkin itirazlarını ileri sürmesi mümkündür.
438 inci maddenin birinci fıkrasındaki ikiyüz milyon liralık duruşma
sınırı ile 440 ıncı maddenin üçüncü fıkrasının birinci bendindeki yüzelli mil-
yon liralık karar düzeltme sınırının belirlenmesinde yukarıdaki fıkra hükmü
kıyasen uygulanır
Kesin olarak verilen hükümlerle niteliği bakımından yürürlükteki
hukuka aykırı bir sonucu ifade eden ve Yargıtayca incelenmeksizin kesinleşmiş
bulunan hükümler. Adalet Bakanlığının göstereceği lüzum üzerine Cumhuriyet
Başsavcısı tarafından kanun yararına temyiz olunur.
Temyiz isteği Yargıtayca yerinde görüldüğü takdirde, hüküm kanun yara-
rına bozulur. Bu bozma hükmün hukuki sonuçlarını kaldırmaz.
Bozma kararının bir örneği Adalet Bakanlığına gönderilir ve Bakanlıkça
Resmi Gazete'de yayınlanır. (1)

Madde 428 - Mahkemei Temyiz aşağıda beyan olunan esbaptan dolayı temyiz
olunan hükmü nakzeder.
1 - Kanunun ve iki taraf beynindeki mukavelenin yanlış tatbik edilmiş
olması.
2 - Mahkemenin davayı rüyete vazifedar bulunmaması,
3 - İki tarafı ve sebebi müttehit bir dava hakkında yekdiğerine
mütenakız kararlar verilmesi,
4 - Usulü muhakemeye muhalefet edilmesi,
5 - Meselei maddiyenin takdirinde hata edilmesi,
6 - İki taraftan birinin davasını ispat için serdettiği delillerin
sebebi kanuniye müstenit olmıyarak kabul edilmemesi,
Usulü muhakemeye muhalefetten dolayı bir hükmün nakzolunabilmesi mahkemeye
ait vazaifte usulü muhakemenin ihlal olunmasına ve işbu kusur ve hatanın lahik
olan hükmü tağyir edecek derecede bulunmasına veya müddei, yahut müddeaaleyh
tarafından usulü muhakemenin tağyir ve ihlal olunduğunu ispat edecek derecede
itiraz olunup da mahkemede tetkik edilmemiş olmasına mütevakkıftır.

Madde 429 - (Değişik: 16/7/1981- 2494/24 md.)
Yargıtay ilgili dairesi temyiz edilen kararı bozarsa, davayı, kararı
vermiş olan mahkemeye veya uygun göreceği diğer bir mahkemeye gönderir.
0 mahkeme, temyiz edenden 434 ncü madde uyarınca peşin alınmış olan
gideri kullanmak suretiyle, kendiliğinden tarafları duruşmaya davet edip
dinledikten sonra, Yargıtayın bozma kararına uyulup uyulmayacağına karar verir.
Mahkeme eski kararında direnirse, bu kararın gerekçesi genişletilmiş
olsa bile, direnme kararının temyizi halinde temyiz incelemesi, Yargıtay Hukuk
Genel Kurulunca yapılır.
Hukuk Genel Kurulunun verdiği karara uymak zorunludur.

Madde 430 - Bir hüküm, usulü muhakemeye muhalefetten dolayı nakzolunur-
sa menkuz karardan sonraki muamele ve kararlar nakzın dairei şümulünde dahil
ise gayrimuteber addolunur.

Madde 431 - Temyizi dava arzuhal ile yapılır. İşbu arzuhale mümeyyizünaleyh-
lerin adedine göre suret dahi raptolunmak lazımdır.
_______________________
(1) 20/6/1996 tarih ve 4146 sayılı Kanunla, bu maddenin ikinci, üçüncü, dördüncü
fıkralarında geçen "dörtyüzbin" liralık sınır, "onmilyon" liraya, beşinci
fıkrasında geçen "dörtmilyon" liralık duruşma sınırı "ikiyüzmilyon" liraya
ve "ikimilyon" liralık karar düzeltme sınırı "yüzelli" milyon liraya yüksel-
tilmiş ve metne işlenmiştir.

Madde 432 - (Değişik: 16/7/1981-2494/25 md.)
(Değişik: 26/2/1985 - 3156/20 md.) Temyiz süresi onbeş gündür. Bu süre
8/1/1943 tarih ve 4353 sayılı Kanuna tabi kamu kuruluşları hakkında otuz gündür.
Temyiz süreleri, ilamın usulen taraflardan her birine tebliği ile işlemeye
başlar.
Temyiz dilekçesi, kararı veren mahkemeye veya başka bir yer mahkemesine
verilebilir.
Temyiz dilekçesi, kararı veren mahkemeden başka bir mahkemeye verilmişse,
434 ncü maddeye göre işlem yapıldıktan sonra kararı veren mahkemeye örnekleriyle
birlikte gönderilir.
Temyiz, kanuni süre geçtikten sonra yapılır veya temyizi kabil olmayan
bir karara ilişkin olursa, kararı veren mahkeme temyiz isteminin reddine karar
verir ve Yargıtaya gönderme için yatırılan parayı kullanarak ret kararını
kendiliğinden ilgiliye tebliğ eder.
Bu ret kararı tebliğinden itibaren yedi gün içinde temyiz edilebilir,
temyiz edildiği ve gerekli giderler de yatırıldığı takdirde dosya kararı veren
mahkemece Yargıtaya yollanır. Yargıtayın ilgili dairesi temyiz isteminin reddine
ilişkin kararı bozarsa, ilk temyiz dilekçesine göre temyiz istemini inceler.

Madde 433 - (Değişik:16/7/1981-2494/26 md.)
Temyiz dilekçesi, hükmü veren mahkeme aracılığı ile karşı tarafa tebliğ
olunur. Tebliğ tarihi temyiz dilekçesinin dosyada kalan aslına işaret edilir.
Karşı taraf, tebliğ gününden başlayarak on gün içinde cevap dilekçesini,
hükmü veren mahkemeye veya bu mahkemeye gönderilmek üzere başka bir mahkemeye
verebilir. Cevap veren, hükmü süresinde temyiz etmemiş olsa bile, cevap dilek-
çesinde hükme ilişkin itirazlarını bildirerek temyiz isteğinde de bulunabilir.
Hükmü veren mahkeme, cevap verildikten veya bunun için belli süre geçtik-
ten sonra, dosyayı dizi listesine bağlı olarak Yargıtayın görevli dairesine
gönderir.

Madde 434 - (Değişik 16/7/1981-2494/27 md.)
Temyiz dilekçesi hangi mahkemeye verilmişse o mahkemece temyiz defterine
kaydolunur ve temyiz edene ücretsiz bir alındı kağıdı verilir.
Temyiz isteği, harca tabi değilse dilekçenin temyiz defterine kaydedil-
diği, harca tabi ise harcın yatırıldığı tarihte yapılmış sayılır.
Temyiz dilekçesi verilirken gerekli harç ve giderlerin tamamı Ödenir.
Bunların eksik ödenmiş olduğu sonradan anlaşılırsa, kararı veren hakim veya
mahkeme başkanı tarafından verilecek yedi günlük kesin süre içinde tamamlanması,
aksi halde temyizden vazgeçmiş sayılacağı hususu temyiz edene yazılı olarak
bildirilir. Verilen süre içinde harç ve giderler tamamlanmadığı takdirde, mah-
keme kararın temyiz edilmemiş sayılmasına karar verir. Bu kararın da temyiz
edilmesi halinde 432 nci maddenin son fıkrası hükmü kıyasen uygulanır.

Madde 435 - (Değişik: 16/7/1981-2494/28 md.)
Temyiz dilekçesinde aşağıdaki hususlar bulunur:
1. Temyiz eden ile karşı tarafın davadaki sıfatları, adı, soyadı ve
adresleri,
2. Bunların kanuni temsilci ve vekillerinin adı, soyadı ve adresleri.
3. Temyiz edilen hükmün hangi mahkemeden verilmiş olduğu ve tarihi ile
sayısı,
4. İlamın temyiz edene tebliğ edildiği tarih,
5. Hükmün özeti,
6. Temyiz sebepleri,
7. Duruşma istenmesi halinde bu istek,

8. Temyiz edenin veya varsa kanuni temsilci yahut vekilinin imzası.
Temyiz dilekçesi, temyiz edenin kimliği ve imzasıyla, temyiz olunan hükmü
yeteri kadar belli edecek kayıtları taşıması halinde diğer şartlar bulunmasa
bile reddolunmayıp temyiz incelemesi yapılır.

Madde 436 - Mahkemei Temyiz Reisi, temyiz arzuhalini ve diğer tarafın
verdiği cevapname ile dosyayı tetkik ve raporunu tanzim etmek üzere azadan
birine havale eder. Cevapname muayyen müddet içinde vasıl olmamış ise evrakı
mevcude üzerine tetkikat icra olunur. Havale olunan zat nihayet bir hafta zar-
fında iki tarafın müddeiyat ve müdafaat ve esbap ve delaili sübutiyelerinin ve
temyizen tetkiki talep olunan hükmün neden ibaret olduğunu ve hükmün müstenit
olduğu esbabı mucibeyi ve işbu hükme karşı temyiz istida ve lahiya ve cevap
lahiyasındaki itiraz ve müdafaaların hulasasını beyan ettikten sonra müdellel
mütalaasını muhtevi imzası altında bir takrir tanzim ve reise takdim eder.

Madde 437 - (Değişik: 16/7/1981-2494/29 md.)
Sulh mahkemesi kararlarına karşı temyiz süresi sekiz gündür. Bu süre
ilamın usulen taraflardan herbirine tebliği ile işlemeye başlar.
433 ncü madde, sulh mahkemesi kararlarının temyizi halinde de uygulanır.

Madde 438 - (Değişik: 30/4/1973-1711/1 md.)
(Değişik: 26/2/1985 - 3156/21 md.) Yargıtay temyiz incelemesini dosya
üzerinde yapar. Ancak tüzelkişiliğin feshine veya genel kurul kararlarının
iptaline, evlenmenin butlanına veya feshine, boşanma veya ayrılığa, velayete,
nesebe ve kısıtlamaya ilişkin davalarla miktar veya değeri ikiyüzmilyon lirayı
aşan alacak ve ayın davalarında taraflardan biri temyiz dilekçesi veya cevap
dilekçesinden duruşma yapılmasını istemiş ise, Yargıtayca bir gün belli edilerek
taraflara usulen tebligat yapılır. Tebliğ tarihi ile duruşma günü arasında en az
onbeş gün bulunması gerekir; taraflar gelmişlerse bu süreye bakılmaz. Tebligat
gideri verilmemişse duruşma isteği dikkate alınmaz (1).
(Değişik: 16/7/1981 - 2494/30 md.) Görevsizlik, yetkisizlik hakimin
reddi, dava veya karşılık davanın açılmamış sayılması, davaların birleştirilmesi
ile direnme kararlarının temyiz incelemesinde duruşma yapılmaz.
Yargıtay, birinci fıkra hükmü ile bağlı olmaksızın bilgi almak üzere
kendiliğinden de duruşma yapılmasına karar verebilir.
Duruşma günü belli edilen hallerde Yargıtay, tarafları veya gelen tarafı
dinledikten sonra ve taraflardan hiç biri gelmemiş ise dosya üzerinde inceleme
yaparak kararını o gün tefhim eder.
Duruşma günü kararı verilemeyen işlerin en geç yirmi gün içinde karara
bağlanması zorunludur.
Kanunda ivedi olduğu bildirilen dava ve işlere ait Yargıtay incelemesi
öncelikle yapılır.
Temyiz olunan hükmün, kanunun olaya uygulanmasında hata edilmiş olmasın-
dan dolayı bozulması gerektiği ve kanuna uymayan husus hakkında yeniden yargı-
lama yapılmasına ihtiyaç duyulmadığı takdirde Yargıtay hükmü değiştirerek ve
düzelterek onayabilir.
Tarafların kimliklerine ait yanlışlıklarda yazı, hesap ve diğer açık
ifade yanlışlıkları hakkında da bu hüküm uygulanır.

-----------------
(1) Bu fıkrada geçen miktar, 20/6/1996 tarih ve 4146 sayılı Kanunun 1 inci
maddesi ile, ikiyüzmilyon liraya yükseltilmiş ve metne işlenmiştir.

Hüküm sonucu, esas bakımından usul ve kanuna uygun olup da gösterilen
gerekçe doğru görülmezse gerekçe değiştirilerek ve düzeltilerek hüküm onanır.

Madde 439 - Mahkemei Temyiz iki tarafın temyiz arzuhaliyle layihasında
ve cevap layihasında muharrer kaffei itirazat ve müdafaat hakkında esbabı
mucibe beyaniyle redden veya kabulen karar vermeğe ve bunları kararına yazmağa
mecburdur.
Mahkemei Temyiz iki tarafın iddia ve müdafaatiyle mukayyet olmayıp kanunun
sarih maddesine muhalif gördüğü diğer esbaptan dolayı da temyiz olunan kararı
nakzedebilir.

Madde 440 - (Değişik: 30/4/1973- 1711/1 md.)
I.Yargıtay kararlarına karşı tefhim veya tebliğden itibaren 15 gün içinde
aşağıdaki sebeplerden dolayı karar düzeltilmesi istenebilir:
1 - (Değişik: 16/7/1981-2494/31 md.) Temyiz dilekçesi ve-kanuni süresi
içinde verilmiş olması şartiyle - karşı tarafın cevap dilekçesinde ileri
sürülüp hükme etkisi olan itirazların kısmen veya tamamen cevapsız bırakılmış
olması,
2-Yargıtay kararında birbirine aykırı fıkralar bulunması,
3-Yargıtay incelemesi sırasında hükmün esasını etkileyen belgelerde bir
hile veya sahteliğin ortaya çıkması.
4 - Yargıtay kararının usul ve kanuna aykırı bulunması,
II. Yargıtay evvelce cevapsız bırakılan itirazları kendi görüşüne göre
hükme etki yapacak nitelikte bulmazsa karar düzeltilmesi isteği üzerine vereceği
kararda bu itirazları reddederken herbiri hakkında gerekçe göstermek zorundadır.
III. (Değişik: 26/2/1985 - 3156/22 md.) Yargıtayın aşağıdaki kararları
hakkında karar düzeltmesi yoluna gidilemez.
1 - Miktar veya değeri yüzelli milyon liradan az olan davalara ait hüküm-
lerin onanması veya bozulmasına ilişkin kararlar (1)
2 - 8 inci maddede gösterilen davalara ait hükümlerin onanması veya
bozulmasına ilişkin kararlar (8 inci maddenin II numaralı fıkrasının 6 nolu
bendindeki davalar, bu fıkranın (1) numaralı bendindeki hüküm saklı kalmak
koşuluyla; kira sözleşmesine dayanan tahliye ve akdin feshi davaları ile bu da-
valarla birlikte açılmış kira alacağı ve tazminat davaları ve bunlara karşılık
olarak açılan davalar ve Kat Mülkiyeti Kanunundan doğan davalar hariç),
3 - Görevsizlik, yetkisizlik, hakimin reddi, dava veya karşılık davanın
açılmamış sayılması, davaların birleştirilmesi ve merci belirtilmesi kararları,
4 - Hakemlerin verdiği hükümlerin ve bu Kanunun tahkim hükümlerine göre
mahkemece verilecek kararların onanmasına veya bozulmasına ilişkin kararlar.

Madde 441 - Tashihi karar arzuhali müstedinin bulunduğu mahal mahkemesine
veya Mahkemei Temyize veya asıl hükmü veren mahkemeye verilebilir.

Madde 442 - Aynı ilam aleyhine bir defadan ziyade tashihi karar talebi
mesmu olmadığı gibi tashihi karar arzuhalinin reddine veya kabuliyle kararı
sabıkın tadiline dair sudur eden hükümlere karşı dahi tashihi karar caiz
değildir.
Şu kadar ki iki taraftan biri tashihi karar ettiği halde arzuhal sureti-
nin tebliği tarihinden itibaren on beş gün içinde diğer taraf gerek mahsusen
ita edeceği arzuhalde ve gerek asıl arzuhale cevaben vereceği layihada itira-
zatını beyan ile tashihi karar talep edilir.
----------------
(1) Bu bentte geçen miktar, 20/6/1996 tarih ve 4146 sayılı Kanunun 1 inci
maddesi ile yüzelli milyon liraya yükseltilmiş ve metne işlenmiştir.

Tashihi karar talebi esbabı mezküreye mutabık görülmezse arzuhalin
reddine ve mustedii tashihten yüz liraya kadar cezayı nakdi alınmasına ve
muvafık ise kabulüne karar verilir. Tashihi karar arzuhalinin kabulü, tashihi
talep edilen karar hilafında karar verilmesini mucip addolunamaz. Tashihi karar
icrayı tehir etmez.

Madde 442/A - (Ek: 16/7/1981-2494/32 md.)
Yargıtayın karar düzeltme yolu açık olan bozma kararları, mahkeme baş-
katibince onbeş gün içinde kendiliğinden taraflara tebliğ edilir.
Yargıtayın onama veya onamaya karşı başvurulan karar düzeltme isteminin
reddine ilişkin kararlarının sonucu da, mahkeme başkatibince on beş gün içinde
kendiliğinden taraflara bildirilir.
Tebliğ ve bildirme giderleri temyiz dilekçesi ile birlikte temyiz iste-
ğinde bulunandan peşin olarak alınır. Bu gider de temyiz için gerekli gider-
lerden olup, ödenmemesi halinde 434 üncü madde hükmü uygulanır.

Madde 443 - Temyiz dava icrayı tehir etmez. Ancak müstedi indettemyiz
haksız çıktığı takdirde mahkümun bihi eda ve teslim edeceğine dair kefaleti
kaviye göstermek veyahut mahkümunbih olan nutuk ve eşyayı bir mevkii resmiye
depozito etmek veya hasmı tarafından emval ve emlakı haczedilmiş olmak şar-
tiyle Mahkemei Temyiz talep üzerine müstacelen icranın tehirine karar verebilir.
Müstedi Devlet ise veya müzahareti adliyeye nail olup da davanın ve hükmün
mahiyetine ve ahvali saireye nazaran icranın tehiri icap ediyorsa bila teminat
icranın tehirine karar verilebilir.
Nafaka hükümleri müstesnadır.
Gayrimenkule ve buna mütaallik aynı haklara ve aile ve şahsın hukukuna
mütedair hükümler katiyet kesbetmedikçe icra olunamaz.
(Ek:12/6/1979-2248/9 md.) Hükmün kesinleştiği; ilamın altına veya arkasına
yazılıp tarih ve mahkeme mührü konmak ve mahkeme başkanı veya hakimi tarafından
imzalanmak suretiyle belirtilir.

Madde 444 - Temyiz davasının suiniyetle vukuu halinde Mahkemei Temyiz 422
nci madde hükmünü tatbik eder.

İKİNCİ FASIL
İadei muhakeme

Madde 445 - Katiyen verilen veya katiyet iktisap etmiş olan kararlar
hakkında aşağıdaki sebeplere binaen iadei muhakeme talep olunabilir:

1 - Muhakeme esnasında esbabı mücbireye veya lehine hükmolunan tarafın
fiiline binaen elde edilemiyen bir senet veya vesikanın hükmün itasından sonra
ele geçirilmiş olması,
2 - Hükme esas ittihaz olunan senedin sahteliğine karar verilmiş veyahut
senedin sahte olduğu mahkeme veya bir mevkii resmide ikrar olunmuş veya sahtelik
hakkındaki karar hükümden evvel ittihaz olunup iadei muhakeme talebinde bulunan
kimsenin, hüküm zamanında bundan haberi bulunmamış olması,
3 - Hükme esas ittıhaz olunan bir ilam hükmü fesih ve nakzolunarak kaziyei
muhkeme teşkil etmek suretiyle külliyen mürtefi olması,
4 - Şahadeti hükme esas ittihaz olunan şahidin hükümden sonra yalan şaha-
detle mahküm edilmiş olması
5 - Ehlihibrenin kasten hilafı hakikat ihbaratta bulunduğunun hükmen
tahakkuk etmesi,

6 - Mahkümunlehin yalan yere yemin ettiği ikrarı veya beyyinei tahririye
ile sabit olmuş olması,
7 - Mahkümunleh tarafından hükme müessir diğer bir hile ve hud'anın
kullanılmış olması,
8 - Vekil ve mümessil olmıyan kimseler huzuriyle davanın rüyet ve hükme-
dilmiş olması,
9 - Davayı rüyetten istinkaf etmeğe kanunen mecbur olan hakim huzuriyle
muhakemenin rüyet ve hükmedilmiş olması,
10 - İki tarafı ve sebebi müddehit bir dava hakkında sadır olan bir ilama
mugayir yeni bir ilam suduruna sebep olabilecek bir madde yokken yine o mahkeme
veya diğer bir mahkeme tarafından evvelki ilamın hükmü hilafında bir hüküm ve
karar verilmiş olup da her iki ilamın katiyet kesbetmesi.

(Ek:16/7/1981 - 2494/33 md.) Birinci fıkranın 4, 5 ve 6 ncı bentlerindeki
hallerde yargılamanın iadesinin istenebilmesi, bu sebeplerin kesinleşmiş bir
ceza mahkümiyet kararı ile belirlenmiş olması şartına bağlıdır. Delil yokluğun-
dan başka bir sebeple ceza kovuşturmasına başlanamamış veya karar verilememiş
ise, ceza mahkemesi kararı aranmaz. Bu takdirde yargılamanın iadesi sebeplerinin
varlığının, yargılamanın iadesi davasında öncelikle ispat edilmesi gerekir.

Madde 446 - Alacaklılar veya mahkümunaleyh makamına kaim olanlar, borçlu-
ları veya makamına kaim oldukları kimseler aleyhinde sadır olan hükümler
hakkında mahkümunleh ile mahkümunaleyh beyninde bilittifak kendilerine karşı
vuku bulan hile sebebiyle iadei muhakeme talebinde bulunabilir.

Madde 447 - İadei muhakeme müddeti, yeni vesaikın elde edildiği veya hile-
nin keşif olunduğu ve yalan yere şahadet veya yemin veya ehlihibre ihbarları
veya sahtelik hakkında verilen hükümlerin katiyet iktisabettiği ve hükme esas
ittihaz olunan ilam hükmünün fesih ve nakzolunarak kaziyei muhkeme suretiyle
külliyen mürtefi olmasından haberdar olunduğu ve 445 inci maddenin 8 ve 9 uncu
hallerinde hükmün mahkümunaleyhe veya hakiki vekil veya mümessile tebliğ tari-
hinden itibaren üç ay ve alacaklı veya mahkümunaleyh makamına kaim olanların
hükümden usulen haberdar oldukları günden itibaren bir aydır.
Dört yüz kırk beşinci maddenin 10 uncu numarasında yazılan sebepten
dolayı iadei muhakeme talebi müruruzaman haddine baliği müddet geçinceye kadar
muteberdir.

Madde 448 - İadei muhakeme talebini muntazammın arzuhal, hükmü veren
mahkemeye verilir ve orada tetkik olunur.
445 inci maddenin onuncu numarasında yazılan sebepten dolayı iadei muha-
keme talebini havi arzuhal ikinci hükmü ita eden mahkemeye verilir.

Madde 449 - İadei muhakeme davası hükmün icrasını tehir etmez. Ancak dava-
nın ve hükmün mahiyetine ve ahvali saireye nazaran icranın tehiri icap ederse
iadei muhakeme davasında bulunan kimseden teminat alınmak şartiyle davayı
rüyet eden mahkeme tarafından icranın tehirine karar verilebilir. Devlet ile
müzahareti adliyeye nail olan kimseler hakkında 443 üncü madde mucibince teminat
alınmaksızın tehiri icraya karar verilebilir.

Madde 450 - İadei muhakeme talebi muvafıkı kanun ise kabul ve yeniden
muhakeme icrasiyle tebeyyün edecek hale göre verilmiş olan karar tasdik veya
kısmen veya tamamen tadil olunur.
445 inci maddedeki 8, 9 ve 10 uncu sebeplere, binaen iadei muhakeme
arzuhali kabul olunursa başkaca tetkikat icra olunmaksızın iadeten tetkiki
talep olunan hükmün iptaline karar verilir.

Madde 451 - İadei muhakeme üzerine verilen karar iadeten tetkiki talep
olunan hükmün aslı zirine kaydolunur.

Madde 452 - İadei muhakeme üzerine verilen karar aleyhine iadei muhakeme
olunamaz. Bu karar ancak kabili temyizdir.

Madde 453 - İadei muhakeme talebinde bulunacak kimse hasmın zarar ve
ziyanını tediye edeceğine dair mahkemece takdir olunacak teminatı iraeye mecbur-
dur. Devlet ve müzahareti adliyeye nail olan kimseler teminat iraesine mecbur
değildir.

Madde 454 - İadei muhakeme talebi reddolunursa müstedi elli liraya kadar
cezayi nakdi ile mahküm olur.

ÜÇÜNCÜ FASIL
Hükümlerin tavzihi

Madde 455 - Hüküm müphem ve gayrıvazıh olur veya mütenakız fıkraları
ihtiva ederse icrasına kadar iki taraftan her biri iphamın tavzihini ve tena-
kuzun ref'ini istiyebilir.

Madde 456 - Tavzih talebi hüküm veren mahkemeye iki nüsha olarak ita
edilecek arzuhal ile vakı olur. Mahkeme arzuhalin bir nüshasını diğer tarafa
tebliğ ettirerek tahriren cevap vermesi için münasip bir mühlet tayin eder.
Cevap da iki nüsha olarak verilip biri tavzih veya refi talebinde bulunan tarafa
tebliğ olunur.

Madde 457- Mahkeme cevap verilmemiş olsa bile evrak üzerine tavzihan
karar ittihaz eder.
Ancak lüzum görürse iki tarafın şifahi izahatını istima etmek üzere celp
ve davetine karar verebilir.

Madde 458 - (Değişik: 13/12/1934 - 2606/1 md.)
Mahkeme hükmün tavzihi ve tenakuzun ref'i lazım olduğuna karar verirse
icabı hale göre hükmü tavzih ve tenakuzu izale eder.
448 ve 451 inci maddeler ahkamı, hükümlerin tavzihi ve tenakuzun ref'i
hakkında muteberdir.

Madde 459 - İki tarafın isim ve sıfat ve neticei iddialarına mütaallik
hatalar ve esas hükümdeki hesap hataları kendilerinin istimaından sonra mahkeme
tarafından tashih olunur. Tashih olunan cihet hüküm zirine yazılır.

DÖRDÜNCÜ BAP
Haczi caiz olmıyan şeyler

Madde 460-464 - (Mülga: 18/4/1929-1424/342 md.)

BEŞİNCİ BAP
Müzahereti adliye

Madde 465 - Kendisiyle ailesini meişetçe ehemmiyetli zarurete düşürmek-
sizin masarifi lazimeyi kısmen veya tamamen ifadan aciz olan kimselerle müesse-
satı hayriye iddia ve müdafaalarında veya icraya ve ihtiyati tedbirlere müra-
caatlarında haklı olduklarına dair delil gösterirlerse müzahereti adliyeye nail
olabilirler.
Ecnebilerin müzahereti adliyeye nail olabilmeleri muamelei mütekabilenin
cari olduğunun ispat edilmesine mütevakkıftır.

Madde 466 - Müzahereti adliye aşağıdaki hususları temin eder:
1 - Yapılacak bilcümle masarifi muhakemeden muvakkaten muafiyet,
2 - Şahit ve ehlihibre masarifi Devletçe avans olarak verilmek,

3 - Masarifi muhakeme için teminattan istisnaiyet.
4 - Tebligat ücret ve masraflarından müecceliyet,
5 - Davanın vekil ile takibi iktiza ettiği halde ücreti bilahara verilmek
üzere vekil temin olunmak,
6 - İcra dairelerince alınan bilümum harçlar tecil ve masarifi zaruriye
avans olarak Devletçe ita edilmek,
7 - Bilümum pul rüsumundan muvakkaten muafiyet,
8 - Katibiadillerin tanzim edecekleri bilcümle evrak ve suretlerin harç
ve rüsumundan muvakkaten muafiyet.

Madde 467- Müzahereti adliyeye nail olan kimsenin ikametgahı davayı rüyet
eden mahkemenin bulunduğu mahalde olmadığı veya o şehirde bunun hukukunu
muhafazaya muktedir vekil bulunmadığı ve kendisinin bizzat hukukunu müdafaa ede-
miyeceği anlaşıldığı takdirde mahkeme münasip gördüğü zatin bilvekale hareket
etmesini emreder.

Madde 468 - Müzahereti adliye davanın ikama edileceği mahkemede tahriren
veya şifahen talep olunur. İşbu talepte davanın hulasasiyle istinat edilecek
esbabı sübutiyenin neden ibarat olduğu beyan edilmek lazımdır. Bununla beraber
mahalli belediyesinden veya heyeti ihtiyariyesinden alınmış bir şahadetname
verilir. Şahadetnamede talibin sanat ve sıfatiyle servetinin ve Devlete vermekte
olduğu verginin miktarı ve ailesinin hal ve vaziyeti ve dava masrafını tesviyeye
kudreti olmadığı yazılır.
Müzahereti adliye talebine mütedair evrak, damga vesair rüsumdan muaftır.

Madde 469 - Müzahereti adliye talebi üzerine mahkemece verilecek karar
şifahi murafaa cereyan etmeksizin ittihaz olunabilir. Müzahereti adliye talebi-
nin kabul veya reddine dair ittihaz olunan kararlar kati olup aleyhine hiçbir
tarikı kanuniye müracaat olunamaz.
Müzahereti adliye esnayi muhakemede dahi talep olunabilir. Bu talep kabul
edilirse evvelce yapılmış olan masarife teşmil edilemez. Yeni bir sebep zuhurun-
da reddedilen müzaheret talebi tekrar edilebilir.

Madde 470 - Müzahereti adliye talebinin esasen varit bulunmadığı veya
sebebinin zail olduğu mahkemece tahakkuk ederse müzahereti adliyenin kabulü
hakkındaki karar refolunur.

Madde 471 - Diğer tarafın mahkümiyeti halinde müzahereti adliye kararından
dolayı istifa olunamıyan bilcümle mebaliğ ilanın icrasına bununla mahkum olan
taraftan evvel beevvel ve sureti mümtazede tahsil olunur.

Madde 472 - Müzahereti adliyeye nail olan kimse için tayin edilen vekil
kendi ücret ve masrafını aleyhine hüküm verilmiş olan diğer taraftan doğrudan
doğruya talep ve istihsale mezundur.

ALTINCI BAP
Şifahi usulü muhakeme

BİRİNCİ KISIM
Umumi hükümler

Madde 473 - Şifahi usulü muhakeme sulh mahkemelerinde caridir. Kanunun tas-
rih eylediği hallerde mahakimi asliyede dahi cereyan eder.
Bu kanunun ikinci babında mezkür olan kaideler ayrıca sarahat olmıyan hal-
lerde şifahi usulü muhakemede dahi tatbik olunur.

Madde 474- İki taraf rızalariyle her vakit davalarının faslı zımnında sulh
mahkemesine şifahen müracaat edebilir. Bu takdirde iddia ve müdafaatını ve esbap
ve delailini muhtevi kendileri tarafından yazılmış bir dava zaptı vermeleri la-
zımdır. Yalnız müddei dahi sulh mahkemesine şifahen müracaat edebilir. Bu suret-
te bir nüshası diğer tarafa tebliğ olunmak üzere iki nüsha dava zabıtnamesi ver-
mesi lazımdır. Yazı bilmedikleri halde hakim iki tarafın müddeiyat ve müdafaatı-
nı ve esbap ve delailinin neden ibaret olduğunu katibe yazdırır. İki taraf gel-
mişlerse davete lüzum yoktur.

Madde 475 - Dava, müddeinin veya her iki tarafın geldikleri kaydolunduğu
günde ikame edilmiş olur.

Madde 476 - Davetiyeler, mahakimi asliyede cari kavaide tevfikan tanzim ve
tebliğ olunur.

Madde 477 - Müddeaaleyhin hakiki veya müntahap ikametgahı mahkemenin bulun-
duğu şehir dahilinde ise davetiye muhakeme gününden laakal iki gün evvel tebel-
lüğ olunmak lazımdır.
Müstacel hallerde mahkeme reisi bu müddeti azaltabilir. Müddeaaleyhin ika-
metgahı mahkemenin bulunduğu şehir haricinde ise müddeti bu'du mesafeye göre
reis tayin eder.
İki taraf iddia ve müdafaatını ve esbap ve delailini muhtevi zabıt varaka-
siyle beraber masarifi muhakemeyi bizzat veya bilvasıta hakime gönderebilir.
Bu takdirde iki taraf veya birisi muayyen günde mahkemede hazır bulunmadıkları
halde hakim evrak üzerine tetkikat icrasiyle hüküm verebilir. Hakim işbu evrakın
sahiplerine ait olunduğunda şüphe ederse alelüsul iki tarafa davetname göndere-
rek bizzat mahkemede ispatı vücut etmelerini emreder.

İKİNCİ KISIM
Tahkikat

Madde 478 - Tayin olunan ilk celsede itirazatı iptidaiyede bulunmak istiyen
taraf bunları esas davaya girişmezden evvel ve hepsini birden şifahen beyan eder
ve davayı hadise gibi hal ve faslolunur.

Madde 479 - İtirazatı iptidaiye serdedilmediği veya serdedilip de halledil-
diği takdirde iki taraf iddialarını şifahet izah eder ve neticei iddialarını
teyit için ilk celsede vesikalarını ibraz ederler.

Madde 480 - Müddeaaleyh davayı mütekabilede bulunmuş ise mahkeme reisi
davanın diğer bir güne talik edilip edilmiyeceğine karar verir.

Madde 481 - Mütekabilen dava olunan şeyin miktar veya kıymetine nazaran mah-
keme davayı rüyete vazifedar değilse davanın heyeti umumiyesi vazifedar olan
mahkemeye gönderilir.
Davayı mütekabile davayı asliyeye mütaallik davetiyenin tebliği tarihinden
itibaren on gün zarfında daavii sairede cari usul dairesinde ikame olunmak la-
zımdır. Bu müddet zarfında ikame olunmazsa davayı mütekabile dermeyan edilmemiş
addolunarak asıl dava şifahi usulü muhakeme hükmüne göre tetkik olunur.

Madde 482 - İki tarafın neticei iddiaları zapta kaydolunur. Bundan sonra
feragat, ıslah, münazaalı şeyin ahara temliki halleri müstesna olmak üzere, iki
taraf ittifak etmedikçe neticei iddialarını tepdil veya tevsi edemezler. Fakat
tahkikat bitinciye kadar neticei iddialarını teyit için yeni delil ibraz ve
ikame edebilirler.

ÜÇÜNCÜ KISIM
Hadise

Madde 483- Muhakemenin cereyanı esnasında zuhur eden hadiseler şifahen
dermeyan olunur.

Madde 484 - Hadiseler derhal ve şifahen tahkik ve hükme raptolunur. Hakim
hadise hakkında bir delil ibrazına lüzum görür ve bu delilin hemen ibrazı kabil
olmazsa tetkikatın ikmali başka güne talik olunur. Hakim sahtelik hadisesini de
aynı şekilde tahkik ve karara rapteder.

Madde 485 - Hadise hakkındaki karar zabıt katibine yazdırılır veyahut kısa
bir müddet içinde hakim canibinden tahrir ve mahkeme kalemine tevdi olunur.
Bununla beraber esasa dair hüküm için tayin edilmiş olan kaideler de tatbik
olunur.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Esbabı sübutiyenin tetkikı

Madde 486 - İki taraf neticei iddialarını beyan ettikten sonra esbabı sübu-
tiyelerini söylemeğe davet olunurlar. İki tarafın esbabı sübutiyeleri hakim
tarafından kabul veya reddolunur. Kabulüne karar verilen delil hemen tetkik
olunur.
Hakim esbabı sübutiyenin ibrazı zımnında bir mühlet verebilir.
Hakim iki tarafın dermeyan ettikleri iddia ve müdafaa hududu dahilinde
kendilerini istima ve lüzum gördüğü delillerin ibraz ve ikamesini emredebilir.

Madde 487 - Deliller, diğer tarafa tebliğe hacet olmaksızın tetkik olunur.
İki tarafın ifadeleri ve şahitlerin şahadeti ve ehlihibrenin beyanatı ve keşif
muamelatı ve 367 nci maddede mevzuubahis muamelat hulasa veçhile zapta
geçirilir.

BEŞİNCİ KISIM
Muhakeme ve hüküm

Madde 488 - Delillerin tetkiki bittikten sonra hakim her iki tarafın veya
birinin vekili olduğu takdirde iddia ve müdafaalarını kısa bir müddet içinde
tahriren bildirmelerini emir veya buna müsaade edebilir.

Madde 489 - (Değişik: 26/2/1985-3156/23 md.)
Evrak üzerinde hüküm verilmesi istenilmediği takdirde, 376 ncı maddeye göre
hakim iki tarafın son sözlerini dinledikten sonra yargılamanın sona erdiğini
bildirerek kararını tefhim eder.
Kararın tefhimi, en az 388 inci maddede belirtilen hüküm sonucunun duruşma
tutanağına geçirilerek okunması suretiyle olur.
Zorunlu nedenlerle yalnız hüküm sonucunun tefhim edildiği hallerde, gerek-
çeli kararın tefhim tarihinden başlayarak onbeş gün içinde yazılması gerekir.

Madde 490 - (Değişik: 16/7/1981 - 2494/35 md.)
Karar, hakim ve zabıt katibi tarafından imza olunur 388,391,420,421,422 nci
madde hükümleri sözlü yargılama usulünde de uygulanır.

Madde 491 - Masarifi muhakeme kararda tayin ve tesbit olunur.

YEDİNCİ BAP
Hususi usulü muhakemeler

BİRİNCİ FASIL
Nesep işlerinde usulü muhakeme

Madde 492 - Kocasından boşanmış veya dul kalmış veya hiç evlenmemiş olan her
kadın sulh mahkemesine müracaatla gebe olduğunu bildirerek çocuğuna kayyım
tayinini talep edebilir.

Madde 493 - Gebe kalmak için lazımgelen zaman içinde cinsi bir münasebette
bulunmadığı bir erkek aleyhine bilerek babalık davası ikame eden kadına Ceza
Kanunu mucibince müfteri cezası tayin olunur.
Şu kadar ki takibatı cezaiye, hukuk davasının reddine karar verildikten son-
ra mağdurun şikayeti üzerine yapılır.
İşbu madde hükmü ana tarafından çocuğun babası olduğu iddia olunan
kimsenin mirasçıları aleyhine dava ikamesi halinde dahi tatbik olunur.

İKİNCİ FASIL
Boşanma işlerinde sulh teşebbüsü
Evlilik birliğini himaye tedbirleri

Madde 500 - (Mülga: 6/6/1985 - 3222/47 md.)

ÜÇÜNCÜ FASIL
Seri usulü muhakeme

Madde 501 - Haciz ve fekki hacze ve ref'iyede ve mütesariulfesat eşyaya mü-
taallik davalar ile muayyen ikametgahı olmayıp firar etmek üzere bulunan kimse-
ler aleyhindeki davalarda ve kanunda tasrih olunan ahvalde seri usulü muhakeme
tatbik olunur.

Madde 502 - Aşağıdaki hükümlere muhalif olmamak şartiyle alelade usulü muha-
kemeye dair olan ahkam bu nevi usulü muhakeme hakkında da tatbik olunur.

Madde 503 - Müddeaaleyh cevabında itirazatı iptidaiye ve esasiyesini birlik-
te dermeyan etmesi lazımdır. Fakat itirazatı iptidaiye esastan evvel tahkik ve
faslolunur.

Madde 504 - İki tarafın muvafakatı hali müstesna olmak üzere, esbabı sübuti-
yelerini ibraz ve İkame etmeleri için kendilerine ancak bir defa mühlet verilir.

Madde 505 - Cevap müddeti yedi ve buna karşı müddei canibinden verilecek
cevap ile müddeaaleyhin buna karşı vereceği ikinci cevap müddeti beş günü
tecavüz edemez ve tahkikat hakimi, muhakemeyi en yakın güne talik eder.

Madde 506 - Dava sulh mahkemesinin selahiyeti dahilinde ise mudafaai şifahi-
ye tahkikatın hitamından itibaren nihayet yedi gün zarfında yapılmaz ve hüküm de
derhal verilemezse hitamı muhakemeden sonra beş gün zarfında verilmek mecburi-
dir.

DÖRDÜNCÜ FASIL
Basit usulü muhakeme

Madde 507 - (Değişik: 30/4/1973 - 1711/1 md.)
Basit yargılama usulü, Kanunlarda sayılanlardan başka aşağıdaki hallerde de
uygulanır.
1 - 176 ncı maddenin üç, dört, beş, altı, yedi, sekiz, dokuz ve onuncu bent-
lerinde yazılı dava ve işlerde
2 - Tarafları dinlemek veya dosya üzerinde karar vermek hususunda Kanunun
mahkemeye takdir hakkı tanıdığı işlerde tarafların dinlenmesine karar verilmiş
olması halinde; şu kadar ki, Kanunun başka bir yargılama usulü gösterdiği haller
bunun dışındadır.

Madde 508 - Basit usulü muhakemede dava esbabı mucibeyi havi ve iki nüsha
olarak verilecek bir istida ile ikame ve evrakı sübutiye istidaya raptolunur.

Madde 509 - İstidanın kabulünü mütaakıp davanın mahiyeti istisnai bir mua-
mele icrasını mucip görülmezse tayin olunacak muhakeme gününde hazır bulunmak
üzere davetname tebliğ ve işbu davetnamede iki tarafa ibraz etmek istedikleri
vesikaların her halde muayyen günde gönderilmesi lüzumu beyan ve gıyaplarında da
karar verilebileceği ihtar olunur.

Madde 510- İbraz ve irae olunacak delailin murafaa esnasında derhal iraesi
mecburidir.
İcabında neticei iddia ve müdafaaların yazılarak verilmesi emrolunabilir.
(...) (1)

Madde 511 - Basit usulü muhakemeye tabi olan hallerde bu kanunun mevaddı
sabıka ahkamına muhalif olmıyan alelade usulü muhakeme kaideleri de tatbik
olunur.
Delillerin ikmali daima emrolunabilir.

BEŞİNCİ FASIL
Mahcuz mallara istihkak davası

Madde 512 - Üçüncü şahıs mahcuz veya merhun eşyanın kendisinin olduğu veya
bunların kendisine rehin edildiği hakkındaki davasını eşyanın bulunduğu veyahut
haczin vazolunduğu mahal mahkemesinde ikame edebilir.
Bu gibi davalar seri usulü muhakemeye tabidir. Aşağıdaki maddelerde beyan
olunan hükümler müstesna olmak üzere bu babın üçüncü faslı kabili tatbiktir.

Madde 513 - Tayin olunan muhakeme gününde iki taraftan her biri haklarını
istinat ettirdikleri vesikaları ibraz ederler ve mahkeme evvelemirde iki tarafı
sulha teşvik eder.

Madde 514 - Sulh vukuunda celse masarifi muhakemesi yarıya tenzil olunur.
İki tarafa celsede hazır bulundukları için bir şey verilmez.

Madde 515 - İki taraf sulh olmazlarsa esas dava rüyet ve hallolunur.

SEKİZİNCİ BAP
Tahkim

Madde 516 - İki taraf aralarındaki nizaı hal için hakem tayin edebilirler.
Tahkim hususi bir mukavele ile yapılabileceği gibi her hangi bir mukaveleye bun-
dan tahaddüs etmesi muhtemel nizaın hakemler vasıtasiyle halline dair bir şart
da dercolunabilir.

Madde 517 - Tahkimin tahriri olması lazımdır.
Yukardaki maddede gösterilen mukavele ve şart tahriren tesbit edilmedikçe
keenlemyekündür.

Madde 518 - Yalnız iki tarafın arzularına tabi olmıyan mesailde tahkim
cereyan etmez.

Madde 519- Bir nizaın hakemler vasıtasiyle halledilip edilemiyeceği husu-
sunda tevellüt eden ihtilaflar mahkemece seri usulü muhakeme ile hallolunur.

Madde 520 - Hilafına mukavelede sarahat olmadıkça hakemler üç kişi olmak
üzere davayı rüyete salahiyettar hakim tarafından intihap olunur. Mukaveledeki
-------------------------
(1) Bu aradaki "iki taraftan biri isbatı vücut etmezse gıyap kararı kendisine
tebliğ edilmez" ibaresi 26/2/1985 tarihli ve 3156 sayılı Kanunun 25 inci
maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.

sarahat mucibince iki taraftan biri intihaba daveti mutazammın tebligat tarihin-
den itibaren yedi gün zarfında intihap etmezse anın hakemi de hakim tarafından
intihap olunur.

Madde 521 - Hakemler reddi hakim sebeplerine müsteniden reddolunabilir.
34 üncü maddenin ikinci fıkrası hükmü mahfuz kalmak üzere iki taraf hakem-
lerin intihap edildiğine muttali oldukları tarihten itibaren ancak beş gün zar-
fında ret talebinde bulunabilirler.
Ret talebi üzerine davayı rüyete salahiyettar hakim reddolunan hakemin ve
iki tarafın mütalaalarını istima ettikten sonra bu bapta kararını verir.

Madde 522 - Tahkim müddeti zarfında iki tarafın muvafakati olmadıkça ha-
kemler azlolunamaz.
Hakemlerden biri ret veya istifa sebebiyle ayrılırsa yerine diğeri intihap
olunur. Bu halde hakim tahkim müddetini temdit edebilir.

Madde 523 - Tahkim davası hakemlerin tayini için mahkemeye müracaat edil-
diği ve eğer mukavele mucibince hakemlerin tayini iki tarafa ait ise müddei ha-
kemini intihap edip kendi hakemini intihap etmesi hususunu hasmına tebliğ eyle-
diği tarihte ikame edilmiş addolunur.

Madde 524 - Dava esnasında iki taraftan biri vefat etmekle tahkim mürtefi
olmaz.

Madde 525 - Hakemler, hilafına mukavele olmadıkça tahkikatın şeklini ve
müddetlerini tayin ederler. Müddetlerin inkızasında hakemler, yalnız kendilerine
tevdi olunan evrak üzerine hükmünü verirler.

Madde 526 - Deliller hakkında kanunen tayin olunan kaideler hakemler hu-
zurundaki tahkikatta dahi tatbik olunur.

Madde 527 - Hakemler aşağıdaki hallerde sulh mahkemesine müracaat edebi-
lirler:
1 - Yemin icrası,
2 - Şahitleri tahlif ve imtina edenleri istima,
3 - Bir ecnebi mahkemesini istinabe,
4 - 322 ve 323 ve 333 üncü ve mütaakıp maddelerde beyan olunan evrakın
ibrazı.

Madde 528 - Tahkikat esnasında ceza takibatına esas teşkil eden bir sah-
telik hadisesi zuhur ederse ceza mahkemesince bu bapta karar verilinciye kadar
tahkikat tehir olunur ve tahkim müddeti cereyan etmez.

Madde 529 - Hakemler ilk içtimalarından itibaren altı ay zarfında hükmü
vermeğe mecburdurlar. Aksi halde yapılan muameleler batıl olup münazaa salahi-
yettar mahkemece halledilir. Bu müddet ancak iki tarafın sarih ve tahriri muva-
fakatleriyle veya mahkeme reisinin veyahut hakimin karariyle temdit olunabilir.

Madde 530 - Hakemler kararında:
1 - Münazaanın neden ibaret olduğunu,
2 - Maddi ve hukuki esbabı mucibeyi,
3 - Davanın esası ve masarifi hakkındaki karar ile masrafın miktarını
tasrih ile mükelleftirler. Hakem kararı zirine tarihi itası yazıldıktan sonra
hakemler tarafından imza olunur.
Tahkimname, hakemlerin kararına raptolunur,

Madde 532 - Hakemler kararını, salahiyettar olan mahkeme kalemine tevdi
eder. Karar mahkeme kalemi mahzeni evrakında hıfzolunarak talep eden tarafa su-
reti verilir.
Mahkeme, kararın tevdii üzerine keyfiyeti ve kararın neden ibaret olduğunu
iki tarafa tahriren tebliğ ve bunu mübeyyin bir makbuz ahzeder. Karar, iki taraf
hakkında ancak tebliğ tarihinde mevcut addolunur.

Madde 533- Hakemlerin kararı ancak aşağıdaki hallerde temyizen nakzolunur:
1 - Tahkim müddetinin inkızasından sonra karar verilmiş olması,
2 - Talep edilmemiş bir şey hakkında karar verilmesi,
3 - Hakemlerin salahiyetleri dahilinde olmıyan meseleye karar vermeleri.
4 - Hakemlerin, iki tarafın iddialarından her biri hakkında karar verme-
meleri,
Karar son üç sebepten birine binaen temyizen nakzedilirse hakemler ve müd-
det yeniden intihap ve tayin olunur.

Madde 534 - Hakem kararı aleyhine üçüncü babın üçüncü faslı ahkamına tev-
fikan iadei muhakeme talep olunabilir.

Madde 535 - İki tarafın iadei muhakemeden ve 533 üncü maddede muayyen şe-
raitin tahakkuku halinde temyizden feragatleri hakkında evelce akdedecekleri
mukavele keenlemyekündur.

Madde 536 - Hakemlerin verdiği karar temyiz müddeti geçince mahkeme reisi
veya hakim tarafından tasdik olunur. Tasdik keyfiyeti karar zirine ve zaptı mah-
susuna yazılır. Hakem kararları ancak bu suretle kabili icradır.

DOKUZUNCU BAP
BİRİNCİ FASIL

Ecnebi mahkemelerinden verilen ilamların sureti tenfisi

Madde 546 - Temhir edilmek lazım gelen eşyayı hakim memuriyetine veya bu
hususa mahsus resmi mühür ile temhir eder.

Madde 547 - (Değişik: 13/12/1934 -2606/1 md.)
Bir şeyin mühürlenmesi üzerine bir zabıt varakası yapılır.
Bu zabıt varakasına:
I. Mühürlenmenin yapıldığı gün ve saat,
II. Mühürlenmenin sebebi,
III. Hazır bulunanların ve orada ise mühürletmeyi isteyenin adı, sanı ve
oturdukları yer,
IV. Mühürlenen kapı ve kasa gibi şeylerin tayini,
V. Mühür altına alınmıyan eşyanın kısaca tarifi,
yazılır.

Madde 548 - Hakim, bilhassa evrak ve vesaik ve nakitten ibaret bütün kıy-
metli şeyleri mühür altına alarak emin bir mahalle vazettirmek vazifesi ile mü-
kelleftir. Bu eşyaya karşı istihkak iddialarını muvakkaten hallederek kararını
zabıt varakasına derceder.

Madde 549 - Üzerlerine mühür vazedilmiş olan kilitlerin anahtarları müh-
rün fekkine kadar başkatip tarafından muhafaza olunur. Başkatip anahtarları al-
dığını zabıt varakasına işaret eder.

Madde 550 - MÜhür vaz'ı lazımgelip gelmediği hususunda ihtilaf vukuunda ha-
kim basit usulü muhakeme ile bunu halleder.

Madde 551 - Mührün fekki zamanında hakim mührün haliyle mevcut olup
olmadığını tesbit eder. Eğer mührün koparıldığını veya hileye dair emare görürse
derhal bir zabıt varakası yapar.
Mührün kaldırıldığına dair zabıt varakası da temhir zabıt varakaları şek-
linde yapılır.

Madde 552 - Temhir ve fek zabıt varakaları defteri mahsusuna kaydolunur.

ÜÇÜNCÜ FASIL
Tahrir

Madde 553 - Tahrir edilen emval ve eşya, zapta kayıt ve tarih konularak
hakim ve zabıt katibi tarafından imza olunur.

Madde 554 - Tahrir muamelesi sulh hakiminin nezaret ve idaresi altında
ve hini hacette hakim tarafından tayin olunacak ehlihibre hazır bulundurularak
zabıt katibi tarafından yapılır.
Sulh hakimi, naip de tayin edebilir. Tahrir bütün eşyaya şamil bulunmak
ve varsa menkul ve gayrimenkul olmak üzere iki kısmı ihtiva etmek lazımdır.

Madde 555 - Her şey, cins ve nev'i ve sıra numarası ile ve lazım olan ah-
val de kıymeti miktarı ile kaydolunur. Menkul ve gayrimenkul bilümum eşya, aynı
numarayı takip eder. Ayrı ayrı satılması zaruri olan koleksiyon halindeki eşya
bir kalemde ve aynı numara altında gösterilir. Aynı nevide veya diğerine benzer
eşya mümkün olduğu kadar birlikte tasnif olunur.

Madde 556 - Üçüncü şahıs elinde bulunup da istihkak iddiası sebkeden eşya
ayrıca gösterilir.

Madde 557 - Üçüncü şahsın istihkak iddiasında bulunduğu eşyaya kıymet
takdir edilerek kezalik deftere yazılır.

Madde 559 - Diğer mahkemelerin dairei kazaları dahilinde başka mallar bu-
lunursa bunlar istinabe tarikıyle tahrir olunur. İstinabe edilecek hakim, malla-
rın bulunduğu mahal hakimidir.

Madde 560 - Ecnebi memlekette eşya bulunduğu takdirde bunlar sulh hakimi-
nin toplıyabildiği malümat ve izahata nazaran deftere kaydolunur.

DÖRDÜNCÜ FASIL
Taksim ve izalei şüyu

BİRİNCİ KISIM
Taksim

Madde 561 - Taksim ve ziraata mahsus mahallin tahsisi davaları usulü
dairesinde salahiyettar sulh mahkemesine ikame olunur.

Madde 562 - Taksime mütaallik bilcümle muameleler sulh hakimi huzurunda
ifa olunur.
Sulh hakimi taksimin icap ettirmesi muhtemel nizaı tesbit zimnında gerek
iki taraftan ve gerek salahiyettar üçüncü bir şahıstan bir taksim projesi isti-
yebilir.

Madde 565 - Sulh hakimi hisselerin tayinini, emvalin satılması taksim
veya satılması mümkün olmıyan eşyanın hissedarlardan birisine tahsisi hakkında
basit usulü muhakeme ile karar verir.

Madde 566 - (Değişik birinci fıkra: 26/2/1985 - 3156/24 md.) Sulh hakimi,
değerinin tespiti mümkün olan ve yüzmilyon lirayı geçmeyen uyuşmazlıkları da
basit usule göre çözümler.(1)
(Değişik: 16/7/1981-2494/36 md.) Hakim iki tarafa ispata yarayan belgele-
ri ibraz için bir süre verir.

Madde 567 -Sulh hakiminin vazifesini tecavüz eden münazaalar alelade usu-
lü muhakeme dairesinde rüyet olunur.
Müddei, sulh hakimi huzurunda nizaın tesbit olunduğu günden itibaren on
gün zarfında davasını ikameye mecburdur.

Madde 568 - Taksim esnasında zuhur eden nizalar yalnız bunun neticei ha-
line mütevakkıf olan muamelenin tehirini icap edip diğerlerinin tehirini mucip
olmaz.
İKİNCİ KISIM
İzalei şüyu

Madde 569 - İki taraf izalei şüyu için gerek haddizatinde satış lazımge-
lip gelmediğinin ve gerek bunun şeklinde ihtilaf ederlerse dava sulh hakimi hu-
zurunda ikame olunur.
Dava, alakadarlardan her birine ayrı ayrı tebliğ olunur.

Madde 570- İzalei şüyu için satış yapmak üzere hakim aşağıdaki fasıl hük-
müne tevfikan hareket etmek üzere bir memur tayin eder.

BEŞİNCİ FASIL
Müzayede ile satış

Madde 571 - Menkul ve gayrimenkul malların müzayedesi icra Kanununa tev-
fikan yapılır.

Madde 572 - Kanunu Medeninin 658 ve 659 uncu maddeleri mucibince sabit
olan şuf'a hakkı nihayet müzayede için yapılmış olan ilk ilan tarihinden itiba-
ren bir ay zarfında kullanılmak lazımdır. Bu müddetin mürurundan sonra kullanı-
lamaz.
ONUNCU BAP
Hakimlerin mesuliyeti

Madde 573 - Hakim ve icra reisi aleyhine aşağıda yazılan sebeplere binaen
tazminat davası ikame olunabilir:
1 - İki taraftan birini tesahüp ve iltizam veya garez ve nefsaniyet dola-
yısiyle diğeri aleyhine kanuna ve adalete mugayir bir hüküm ve karar verilmiş
olması,
2 - Kabili tevil ve izah olmıyacak surette vazıh ve sarahati katiyei ka-
nuniyeye mugayir karar verilmiş olması,
3 - Muhakeme zabıtnamesinde mevcut olmıyan sebebe binayi hükmedilmiş olması,
4 - Muhakeme zabıtnameleriyle kararların tağyir ve tahrif edilmiş ve söy-
lenmiyen bir sözün hüküm ve karara müessir olacak surette söylenmiş gibi göste-
rilmiş olması,
------------
(1) Bu fıkrada geçen miktar, 20/6/1996 tarih ve 4146 sayılı Kanunun 1 inci
maddesi ile yüzmilyon liraya yükseltilmiş ve metne işlenmiştir.

5 - İta veya temin veya vadolunan menfaat dolayısiyle mugayiri kanun hü-
küm verilmiş olması,
6 - İhkakı haktan istinkaf olunması,
7 - (Ek: 14/12/1929-1539/1 md.) Memuriyet vazifesini yapmakta ihmal ve
terahi gösterilmesi veya kanuna göre verilen emirlerin makbul bir sebep olmaksı-
zın yapılmaması.

Madde 574 - İhkakı haktan istinkaf, kanunen kabule şayan olan bir arzuha-
li bila mucip reddetmek veyahut bir dava rüyete hazır bulunmuş ve sırası gel-
mişken bir takım vahi özürler beyaniyle hakikaten suikasitten naşi rüyetine te-
şebbüs ve devam etmektir.
İhkakı haktan_istinkafta katibiadil marifetiyle hakimin zatına bir ihtar-
name tebliğ olunmak lazımdır.

Madde 575 - Mesuliyet ve tazminat davaları arzuhal itasiyle ikame olunur.
İşbu arzuhalde iki tarafın isim ve şöhret ve sıfat ve mahalli ikameti ve sebebi
şikayet olan davanın hulasasiyle cereyan eden muhakemenin ve verilen hüküm ve
kararlarla ifa olunan muamelenin hulasaları ve tazminat davasının müstenidi olan
esbap ile bunların delaili sübutiyesinin ve talep ve dava olunan zarar ve ziya-
nın neden ibaret olduğu yazılmak ve sebebi şikayet olan dava zabıtnamesiyle ev-
rakı sübutiyesi ve şuhut pusulası işbu arzuhale merbuten verilmek lazımdır. Şe-
raiti mezküreden birini cami olmıyan arzuhal müddei isticvap olunmaksızın mahke-
me karariyle reddolunur.
Tazminat davası, sulh hakimi aleyhinde ise mensup olduğu mahkemei asliye-
de, mahkemei asliye vazifesini gören münferit hakimlerle icra reisi, kaza mahke-
mei asliye hakimleri aleyhinde ise mensup oldukları vilayet mahkemei asliyesinde
ve vilayet mahkemei asliyesi aleyhinde ise esas davanın tabi olduğu temyiz dai-
resinde rüyet olunur.

Madde 576 - Tazminat davası sabit olursa müddeinin duçar olduğu kaffei
zarar ve ziyan ve masarifi muhakeme ve seferiye dahil olduğu halde esas davaya
mütaallik hükümden tevellüt eden zarar ve ziyanının müddeaaleyhten tahsiline
hükmolunur.
Dava sabit olmadığı takdirde müddeiden yirmi beş liradan dun olmamak üze-
re cezayı nakdi ile, kendisinden dava olunan hakimin duçar olduğu maddi ve mane-
vi zarar ve ziyan için takdir olunacak münasip bir tazminatın tahsiline hükmolu-
nur.
Mevaddı mahsusa

Madde 577 - Kanunen istimali mecburi olan defterlerden maada tutulacak
defterler ve evrak Adliye Vekaletince tanzim olunacak talimatname ile muayyen-
dir.

Madde 578 - İşbu kanun müktesep hakları ihlal etmemek şartiyle makabline
şamildir.
Bu kanunda tayin edilmiş olan müddetler içinde istimal edilmiyen haklar
artık istimal olunamaz. Şu kadar ki henüz müddeti içinde bulunan alakadar, bu
kanunun neşri gününden itibaren bu kanundaki müddetler içinde haklarını istimal
edebilir.

Madde 579 - İcra işleri çok olan yerlerde sulh icra vazifesi Adliye Veka-
letinin tensibi ile sulh hakimlerine teffiz olunabilir (1).
-----------------------------------
(1) 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 1 inci maddesinin
4 üncü fıkrası karşısında hükmü kalmamıştır.

Ek Madde 1 - (Ek:26/2/1985 - 3156/26 md.)
Büyük şehir belediye sınırları içerisinde davayı görmekte olan mahkeme,
kesin zorunluluk olmadıkça bu belediye sınırları içerisinde bulunan şahit ve bi-
lirkişilerin istinabe yolu ile dinlenilmesine karar veremez.

Ek Madde 2 -(Ek: 26/2/1985-3156/26 md.)
Görev, kesin hüküm, Yargıtayda duruşma, karar düzeltme ve senetle ispata
ilişkin maddelerdeki parasal sınırlar, 1 Ocak 1990 tarihinden itibaren dört katı
olarak uygulanır. Bu uygulama nedeniyle görevsizlik kararı verilemez.

Ek Madde 3 - (Ek: 20/6/1996 - 4146/2 md.)
Görev, kesin hüküm, Yargıtayda duruşma, karar düzeltme, senetle ispata ve
sulh mahkemelerindeki taksim davalarında muhakeme usulünün belirlenmesine iliş-
kin maddelerdeki parasal sınırlar, 1.1.1998 tarihinden itibaren iki, 1.1.2000
tarihinden itibaren dört katı olarak uygulanır. Bu uygulama nedeniyle mahke-
melerce görevsizlik kararı verilemez.

Madde 581 -Usulü muhakemei hukukiye ile mevaddı cezaiyeye mütaallik me-
vaddı müstesna olmak üzere Sulh Hakimleri Kanunu ve bunların zeyil ve tadilleri
mülgadır.

Madde 582 -Bu kanunun icrasına Adliye Vekili memurdur.

*
* *

18/6/1927 TARİHLİ VE 1086 SAYILI ANA KANUNA İŞLENEMEYEN
GEÇİCİ MADDELER:

1. 30/4/1973 tarihli ve 1711 sayılı Kanunun geçici maddesi:
Geçici Madde - 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun bu Kanunla
değiştirilen hükümlerinin ancak kanun yürürlüğe girdikten sonra açılacak dava-
larda uygulanması mümkündür. Şu kadar ki,(....) (1) 176,289 ve 507 nci maddeler-
de değişiklik yapan hükümler, kanunun yürürlüğünden önce mevcut dava ve işlerde
de uygulanır.
Kanun yürürlüğe girdiği tarihte mevcut davalar bakımından, 409 uncu madde
hükmü, bu maddedeki süreler kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay
sonra işlemeye başlamak suretiyle uygulanır.
2- 16/7/1981 tarihli ve 2494 sayılı Kanunun geçici maddesi:
Geçici Madde - 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun Bu Kanunla
değiştirilen hükümleri, Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra açılacak davalarda
uygulanır.
Şu kadar ki:
a) 288 ve 290 ncı maddelerde değişiklik yapan hükümler Kanunun yürürlüğe
girmesinden sonra yapılacak hukuki işlemler hakkında;
b) 32, 33, 34, 35 ve 36 ncı maddelerde değişiklik yapan hükümler ile 36/A
maddesi hükmü, Kanunun yürürlüğünden sonra ileri sürülecek ret istekleri ve çe-
kinme hallerinde;
c) 45,46 ve 48 nci maddelerde değişiklik yapan hükümler Kanunun yürürlüğe
girmesinden sonra ileri sürülecek birleştirme, ayırma ve bu konudaki temyiz is-
tekleri hakkında;
----------------------------------------
(1) Bu aradaki (bu Kanunla eklenen 113/A maddesi ile) ibaresi Anayasa Mahkeme-
sinin 26/2/1974 tarih ve E. 1973/45 K. 1974/7 sayılı kararı ile iptal edil-
miştir.

d) 427, 432, 433,434,435,437,438 ve 440 ncı maddeler ile icra ve iflas
Kanununun 363 ncü maddesinde değişiklik yapan hükümler ve 442/A maddesi hükmü,
Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra verilecek nihai kararlara karşı yapıla-
cak temyiz ve karar düzeltme istemleri hakkında;
e) 7,67, 93, 193, 275, 281, 381, 429,445, 489 ve 490 ncı maddelerde değişik-
lik yapan hükümler ise Kanunun yürürlüğünden önce mevcut dava ve işler hakkında;
Uygulanır.
3- 26/2/1985 tarihli ve 3156 sayılı Kanunun geçici maddesi:
Geçici Madde- 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun bu Kanunla
değiştirilen hükümleri, Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra açılacak davalarda
uygulanır.
Şu kadar ki:
a) 25 inci madde ile 193 üncü maddenin üçüncü fıkrasında değişiklik yapan
hükümler, Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra verilen göreve ve yetkiye ilişkin
kararlar ile yapılacak eski hale getirme istemleri;
b) 45 inci maddenin dördüncü fıkrası 427, 432 ve 438 inci maddeler ile 440
ıncı maddenin III numaralı fıkrasında değişiklik yapan hükümler, Kanunun yürür-
lüğe girmesinden sonra verilecek nihai kararlara karşı yapılacak temyiz ve karar
düzeltme istemleri,
c) 176 ncı maddenin ikinci fıkrası, 278 inci maddenin üçüncü fıkrası,381,
388 ve 489 uncu maddelerde değişiklik yapan hükümler ile bu Kanuna eklenen Ek
Madde 1 hükmü, Kanunun yürürlüğünden önce mevcut dava ve işler,
Hakkında da uygulanır.
20/6/1996 tarihli ve 4146 sayılı Kanunun geçici maddesi:

Geçici Madde 1 - 1086 sayılı Kanunun bu Kanunla değiştirilen hükümleri,
Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra açılacak davalarda uygulanır.

1086 SAYILI KANUNDA EK VE DEĞİŞİKLİK YAPAN MEVZUATIN
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILDIĞI KANUN VE HÜKÜMLERİ GÖSTERİR LİSTE

Yürürlükten Kaldıran Mevzuatın
Yürürlükten Kaldırılan ----------------------------------
Kanun veya Kanun Hükümleri Tarihi Sayısı Maddesi
------------------------------------------- ----------- --------- --------

18/6/1927 tarih ve 1086 sayılı Kanunun 394, 395,
396 ve 397 nci maddelerini ihtiva eden 10 uncu
faslının 2 nci kısmı 13/12/1934 2606 2
28 Nisan 330 tarihli muvakkat İcra Kanunu ile
mülga Ticaret Kanununun iflasa ait hükümleri
ve 2 Mart 1927 tarih ve 980 numaralı Kanunun
10 uncu maddesinin bir numaralı fıkrası hükmü
baki kalmak üzere bu kanunların ekleri ve
18/6/1927 tarih ve 1086 sayılı kanunun dördüncü
babı ile bu kanuna aykırı olan ihtiyati hacze dair
hükümleri 18/4/1929 1424 342
18/6/1927 tarih ve 1086 sayılı Kanunun 118,
133, 134, 135, 136, 147 nci maddeleri ile 131 inci
maddesinin son fıkrası ve bu kanuna aykırı hüküm-
leri 16/1/1939 3560 9
18/6/1927 tarih ve 1086 sayılı kanunun 291 inci
maddesi 29/6/1956 6763 47
1. Adli evrakın PTT idaresi vasıtasiyle tebliğine
dair olan kanun ile bu kanuna ek 4347, 4574,4856
ve 5045 sayılı kanunlar
2. 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun
81 inci maddesinin ikinci fıkrası ile 10 uncu fas-
lının birinci kısmı
3. Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 36,37,38, 271
ve 274 üncü maddeleri
4. Askeri Muhakeme Usulü Kanununun 74, 75 ve 76 ncı
maddeleri
5. Noterlik Kanununun 33 üncü maddesinin ikinci
fıkrası ile 75 inci maddesi
6. Harçlar Kanununun 33 üncü maddesi
7. Diğer kanunların bu kanuna uymıyan hükümleri. 11/2/1959 7201 62
18/6/1927 tarih ve 1086 sayılı kanunun 187/6, 494,
495, 496, 497, 498 ve 499 uncu maddeleri 26/9/1963 338 1
18/5/1955 tarih ve 6570 sayılı Kanunun 10 uncu
maddesi 30/4/1973 1711 3
18/6/1927 tarih ve 1086 sayılı Kanunun 187 nci
maddesinin 3 numaralı bendi ile 5 numaralı bent-
ten sonra gelen (Biri hakkında verilecek kara-
rın diğerine tesir edecek mahiyette olması ha-
linde iki dava arasında irtibat mevcut addolu-
nur.) ibaresi ve 199 uncu maddesi. 16/7/1981 2494 37

Yürürlükten Kaldıran Mevzuatın
--------------------------------
Yürürlükten Kaldırılan Hüküm Tarihi Sayısı Maddesi
--------------------------------------------- ---------- --------- ---------

23 Şubat 1330 tarihli "Memaliki Osmaniyede Bu-
lunan Ecnebilerin Hukuk ve Vezaifi Hakkında
Kanunu Muvakkat"ile 1086 Sayılı Hukuk Usulü
Muhakemeleri Kanununun 18 inci maddesi ve ya-
bancı ilamların tanınması ve tenfizine ilişkin
dokuzuncu babının birinci fasıl hükümleri 20/5/1982 2675 46

18/6/1927 tarih ve 1086 sayılı Kanunun 398, 399,
400, 401, 402, 403, 404, 405, 406, 407, 408, 410,
411, 412, 563 ve 564 üncü maddeleri ile 510 uncu
maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesinden
sonra gelen "İki taraftan biri ispatı vücut etmez-
se gıyap kararı kendisine tebliğ edilmez."ibaresi 26/2/1985 3156 25

a) İcra ve İflas Kanununun 14 ve 109 uncu mad-
delerinin ikinci fıkraları 6/6/1985 3222 47

b) 25/4/1985 tarih ve 3182 sayılı Bankalar Ka-
nununun 92,93 ve 94 üncü maddeleri 6/6/1985 3222 47

c) Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun
500 üncü maddesi 6/6/1985 3222 47

1086 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN
YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ GÖSTERİR LİSTE

Kanun Yürürlüğe
No. Farklı tarihte Yürürlüğe giren Maddeler giriş tarihi
________ _______________________________________________ ______________
1268 ___ 28/5/1928
1424 ___ 4/9/1929
1539 ___ 25/12/1929
1582 ___ 19/4/1930
2606 ___ 22/12/1934
3560 ___ 1/1/1940
5464 ___ 27/12/1949
6763 ___ 1/1/1957
6769 ___ 11/7/1956
7201 ___ 19/8/1959
338 ___ 3/10/1963
1136 ___ 7/7/1969
1711 ___ 7/6/1973
2248 ___ 22/6/1979
2494 ___ 18/8/1981
2675 ___ 22/11/1982
3156 ___ 5/4/1985
3222 ___ 15/7/1985
4146 --- 23/6/1996